Khoa học – Wikipedia tiếng Việt

Khoa học (tiếng Anh: science) là hệ thống tri thức về những định luật, cấu trúc và cách vận hành của toàn cầu tự nhiên, được đúc kết thông qua việc quan sát, mô tả, đo đạc, thực nghiệm, phát triển lý thuyết bằng những phương pháp khoa học.[1] Thông qua những phương pháp nghiên cứu với kiểm soát, nhà khoa học sử dụng cách quan sát những tín hiệu biểu hiện mang tính vật chất và thất thường của tự nhiên nhằm thu thập thông tin, rồi sắp xếp những thông tin đó thành dữ liệu để phân tích nhằm giảng giải cách thức hoạt động, tồn tại của sự vật hiện tượng. Một trong những cách thức đó là phương pháp thử nghiệm nhằm mô phỏng hiện tượng tự nhiên dưới điều kiện kiểm soát được và những ý tưởng thử nghiệm. Tri thức trong khoa học là toàn bộ lượng thông tin mà những nghiên cứu đã tích lũy được. Khái niệm về khoa học được chấp nhận phổ biến rằng khoa học là tri thức đã được hệ thống hóa.

Trong tiếng Việt, ” khoa học “, ” kỹ thuật ” và ” khoa học tiên tiến ” nhiều lúc được tiêu dùng với nghĩa tựa như nhau hay được ghép lại với nhau ( ví dụ tiêu biểu ” khoa học kỹ thuật ” ). Tuy vậy, khoa học khác với kỹ thuật và khoa học tiên tiến. Kỹ thuật là việc ứng dụng tri thức và kỹ năng khoa học để mang lại trị giá thực tiễn như việc phong cách thiết kế, sản xuất và quản lý và vận hành những khu dự án, máy móc, tiến trình và mạng lưới hệ thống một cách hiệu suất cao và kinh tế tài chính nhất. [ 2 ] Còn khoa học tiên tiến là sự ứng dụng những ý tưởng khoa học vào những tiềm năng hoặc loại sản phẩm thực tiễn và đơn cử ship hàng đời sống con người, đặc thù quan yếu trong nghành nghề nhà sản xuất công nghiệp hoặc thương nghiệp. [ 3 ]

Lịch sử khoa học[sửa|sửa mã nguồn]

Khoa học theo nghĩa rộng đã tồn tại trước kỷ nguyên hiện đại và trong nhiều nền văn minh cổ, nhưng khoa học hiện đại đánh dấu một bước phát triển vượt bậc khác biệt rất xa trong cách tiếp cận của nó so với thời kỳ trước đó. Những thành công từ những kết quả mà nó mang lại đã làm cho khái niệm khoa học theo nghĩa chặt chẽ hơn gắn liền với giai đoạn hiện nay. Từ trước kỷ nguyên hiện đại rất lâu, cũng với một bước chuyển biến quan yếu khác đó là sự phát triển triết học tự nhiên cổ đại trong toàn cầu nói tiếng Hy Lạp cổ.

Tiền triết học[sửa|sửa mã nguồn]

Khoa học theo nghĩa nguyên thủy của nó là từ chỉ kỹ năng và tri thức hơn là từ chỉ việc theo đuổi kỹ năng và tri thức. Đặc trưng, nó là loại kỹ năng và tri thức mà con người hoàn toàn với thể xúc tiếp và san sẻ với nhau. Ví dụ : như tri thức và kỹ năng về sự hoạt động của những vật trong tự nhiên đã được tích lũy trong thời hạn dài trước lúc được chép thành lịch sử vẻ vang và dẫn tới sự tăng trưởng tư duy trừu tượng phức tạp, như được bộc lộ qua khu dự án thiết kế xây dựng những loại lịch phức tạp, những kỹ thuật chế biến thực vật với độc để hoàn toàn với thể ăn được, và những khu dự án thiết kế xây dựng như những kim tự tháp. Tuy nhiên, ko với sự phân định rõ ràng giữa tri thức và kỹ năng về những điều trong thực tiễn đã diễn ra trong mỗi hội đồng và những kiểu kỹ năng và tri thức chung khác như thần thoại thượng cổ hoặc thần thoại thượng cổ .

Nghiên cứu triết học về tự nhiên[sửa|sửa mã nguồn]

Trước lúc phát minh hay khám phá ra khái niệm về “tự nhiên” (tiếng Hy Lạp cổ phusis), của những nhà triết học tiền Socratic, những từ tương tự với thiên hướng được tiêu dùng để miêu tả “cách” tự nhiên mà một dòng cây phát triển,[5] và ví dụ như “cách” mà một bộ tộc tôn thờ một vị thần đặc thù nào đó. Vì lẽ đó, với thể xem những người này là những nhà triết học trước tiên theo nghĩa hẹp, và cũng là những người trước tiên phân biệt rõ ràng giữa “tự nhiên” và “tục lệ”.[6] Do đó, khoa học đã được phân biệt là tri thức về tự nhiên, và những gì là sự thực đối với mỗi cùng đồng, và tên gọi của việc theo đuổi những tri thức như thế là triết học — ngành của những nhà vật lý-triết học trước tiên. Họ chủ yếu là những nhà tư tưởng hoặc những nhà lý thuyết, đặc thù quan tâm tới thiên văn học. Trái lại, việc phấn đấu sử dụng tri thức về tự nhiên để bắt chước tự nhiên được những nhà khoa học cổ điển xem như là một quan tâm thích hợp hơn đối với những nhà nghiên cứu hạng thấp hơn.[7]

Phân loại cơ bản[sửa|sửa mã nguồn]

Những nghành nghề nhà sản xuất khoa học thường được chia thành 4 nhóm :
Những nhóm chính là khoa học thực nghiệm, trong đó kỹ năng và tri thức phải được dựa trên những hiện tượng kỳ lạ quan sát được và với năng lực được thử nghiệm để kiểm nghiệm tính đúng đắn của nó bởi những nhà nghiên cứu khác nhau thao tác trong cùng điều kiện kèm theo [ 8 ]. Ngoài ra còn với những ngành tương quan được nhóm lại thành những khoa học liên ngành và khoa học ứng dụng, ví dụ tiêu biểu như khoa học kỹ thuật và khoa học sức khỏe thể chất. Những thể loại khoa học này hoàn toàn với thể gồm với những yếu tố của những ngành khoa học khác nhưng thường với thuật ngữ và cơ quan trình độ riêng. [ 9 ]Khoa học thuần túy là những môn học gồm với những phương diện triết lý, tôn giáo, khoa học, tôn giáo, xã hội học, nhân chủng học, chính trị học, luận lý học, đạo đức học, tâm lý học, phân tâm học, thần kinh bệnh học, tiếng nói học, tôn giáo học kì bí học. Khoa học ứng dụng là khoa học chuẩn xác sử dụng những kỹ năng và tri thức thuộc một hay nhiều nghành của khoa học tự nhiên và khoa học xã hội để xử lý những yếu tố trong thực tiễn. Nó với liên hệ mật thiết hoặc như nhau với kỹ nghệ. Khoa học ứng dụng hoàn toàn với thể sử dụng để tăng trưởng khoa học tiên tiến .Toán học, được phân loại là khoa học thuần túy, với cả sự tương đương và độc lạ với những ngành khoa học tự nhiên và xã hội. Nó tương tự như như khoa học thực nghiệm ở chỗ nó gồm với một giải pháp dò xét và nghiên cứu khách quan, thận trọng và với hệ thống ngành tri thức và kỹ năng. Nó là khác nhau vì để xác định tri thức và kỹ năng, toán học sử dụng chiêu thức tiên nghiệm hơn là giải pháp thực nghiệm [ 8 ]. Khoa học thuần túy, trong đó gồm với những số liệu thống kê và logic, với vai trò quan yếu so với những ngành khoa học thực nghiệm. Những tân tiến trong khoa học thuần túy thường dẫn tới những tân tiến to trong những ngành khoa học thực nghiệm. Những ngành khoa học thuần túy rất thiết yếu trong việc hình thành những giả thuyết, kim chỉ nan và định luật, [ 8 ] cả hai phát hiện và diễn đạt bằng làm thế nào vấn đề xảy ra ( khoa học tự nhiên ) và con người tâm lý và hành vi như thế nào ( khoa học xã hội ) .

Triết học khoa học[sửa|sửa mã nguồn]

Những nhà khoa học thường thừa nhận một tập hợp những giả thiết cơ bản thiết yếu để biện minh cho chiêu thức khoa học : ( 1 ) sống sót một thực tế khách quan được san sẻ bởi những người quan sát duy lý ; ( 2 ) thực tế khách quan này được quản lý bởi những định luật tự nhiên ; ( 3 ) những quy luật này hoàn toàn với thể được mày mò bằng những quan sát với mạng lưới hệ thống và thí nghiệm. [ 10 ] Triết học về khoa học tìm kiếm một hiểu biết thâm thúy hơn về những giả thiết bên dưới này tức là gì và liệu chúng với đúng đắn hay ko .Niềm tin rằng những kim chỉ nan khoa học tái tạo hoặc nên tái tạo một thực tế siêu hình khách quan được gọi là chủ nghĩa hiện thực. Nó hoàn toàn với thể trái với chủ nghĩa phản hiện thực, quan niệm cho rằng sự thành công xuất sắc của khoa học ko nhờ vào vào việc nó phải đúng chuẩn hay ko vào những thực thể ko hề quan sát được như electron. Một hình thức của chủ nghĩa phản hiện thực là chủ nghĩa duy tâm, niềm tin rằng tâm lý hay ý thức là yếu tố cơ bản nhất, rằng mỗi tâm lý sinh ra thực tế của nó [ 11 ]. Trong một toàn cầu quan duy tâm, dòng đúng với một tâm lý ko nhất thiết phải đúng với những tâm lý khác .Mang nhiều phe phái tư tưởng khác nhau trong triết học về khoa học. Lập trường phổ cập nhất là chủ nghĩa duy nghiệm, cho rằng tri thức được tạo ra bởi một thứ tự gồm với quan sát và những triết lý khoa học là hiệu quả của việc khái quát hóa từ những quan sát tương tự [ 12 ]. Chủ nghĩa duy nghiệm thường gồm với chủ nghĩa quy nạp, một lập trường mà nỗ lực lý giải những kim chỉ nan tổng quát hoàn toàn với thể được biện minh từ một số ít hữu hạn những quan sát, và do đó, từ một số ít hữu hạn những dẫn chứng thường nghiệm hiện với để chứng minh và khẳng định những triết lý khoa học. Điều này là thiết yếu bởi số lượng những tiên lượng mà những kim chỉ nan tạo ra là vô hạn, với tức là chúng ko hề được biết từ hữu hạn những chứng cứ chỉ sử dụng logic suy diễn. Nhiều phiên bản của chủ nghĩa duy nghiệm sống sót, mà tiêu biểu nổi trội là thuyết Bayes và chiêu thức giả thuyết-diễn dịch .Thuyết duy nghiệm trái với thuyết duy lý, lập trường khởi đầu gắn với Descartes, cho rằng tri thức được tạo ra bởi trí năng con người, ko phải bằng quan sát. Thuyết duy lý phê phán là một tiếp cận thế kỷ 20, được nói bởi triết nhân Áo-Anh Karl Popper. Popper bác bỏ bỏ cách thuyết duy nghiệm miêu tả mối liên hệ giữa kim chỉ nan và quan sát. Ông công bố rằng những triết lý ko phải được sinh ra bởi quan sát, mà quan sát được thực thi dưới ánh sáng của những triết lý và triết lý chỉ bị tác động tác động bởi quan sát lúc xung đột với nó. Popper yêu cầu thay thế sửa chữa tính hoàn toàn với thể kiểm đúng với tính hoàn toàn với thể kiểm sai như thể ranh giới triết lý khoa học ( với phi khoa học ), và thay thế sửa chữa phép quy nạp bằng phép kiểm sai như thể một một giải pháp thực nghiệm. Xa hơn, Popper còn công bố rằng chỉ với thực sự một giải pháp phổ quát, ko riêng gì cho khoa học : chiêu thức phủ định của phê phán, thử và sai. Nó bao hàm toàn bộ những loại sản phẩm của tâm lý con người, gồm với khoa học, toán học, triết học và nghệ thuật và thẩm mỹ [ 13 ] .Cách tiếp cận khác, thuyết dụng cụ, nhấn mạnh vấn đề tính ích dụng của triết lý như những dụng cụ để lý giải và Dự kiến hiện tượng kỳ lạ. Nó coi những kim chỉ nan khoa học như những hộp đen mà chỉ với nguồn vào ( những điều kiện kèm theo khởi đầu ) và đầu ra ( những Dự kiến ) là đáng để chăm sóc. Hệ quả của quan niệm này là những thực thể triết lý, những cấu trúc logic được coi là những thứ cần được phớt lờ và những nhà khoa học ko nên làm ồn ã về chúng ( như cuộc tranh luận trong diễn giải về cơ học lượng tử ). Sắp với thuyết dụng cụ là thuyết duy nghiệm kiến thiết mà theo nó, tiêu chuẩn chính cho sự thành công xuất sắc của một triết lý khoa học là những gì nó nói về những thực thể quan sát được là đúng .

Khoa học thực nghiệm[sửa|sửa mã nguồn]

“Nếu một người khởi đầu bằng một sự kiên cố, anh ta sẽ kết thúc trong sự hoài nghi; nhưng nếu khởi đầu bằng nội dung nghi ngờ, anh ta sẽ kết thúc trong sự kiên cố.” —Francis Bacon (1605) The Advancement of Learning, Book 1, v, 8 [14]

Một quan niệm hoài nghi, cần sự chứng minh, là những gì đã được thực hiện bằng thực tiễn từ 10.000 năm trước đây, với Alhazen, Doubts Concerning Ptolemy, theo Bacon (1605), và C. S. Peirce (1839–1914), họ đã ghi nhận rằng một cùng đồng sau đó sẽ thành lập để khắc phục những điểm nghi ngờ này. Những phương pháp tìm tòi/tìm hiểu một vấn đề đã được biết trong hàng nghìn năm,[15] và đã triển khai từ lý thuyết thành thực tiễn. Ví dụ như tiêu dùng cách đo lường là cách tiếp cận thực tế để khắc phục những tranh chấp trong cùng đồng.

John Ziman chỉ ra rằng việc nhận dạng yếu tố liên chủ thể là nền tảng cho sự thông minh của tất cả tri thức khoa học.[16] Ziman cho thấy làm thế nào mà những nhà khoa học với thể xác định được những yếu tố liên quan này qua nhiều thế kỷ: Needham 1954Lỗi harv: ko với mục tiêu: CITEREFNeedham1954 (trợ giúp) (minh họa trang 164) cho thấy làm thế nào những nhà thực vật học phương tây được tập huấn ngày nay với thể xác định loài Artemisia alba từ những ảnh được chụp từ những loại được liệu của Trung Quốc từ thế kỷ XVI,[17] và Ziman xem khả năng này là ‘khả năng chấp nhận’ (‘perceptual consensibility’).[18] Ziman sau đó thực hiện consensibility, dẫn tới điểm đồng thuận, rồi tiêu chuẩn giám định về tri thức đáng tin cậy.[19]

Đo lường cung ứng những chuẩn mực về độ to trong quan sát và thí nghiệm, là một bước quan yếu trong nghiên cứu và dò xét khoa học ( khoa học tự nhiên và khoa học xã hội ) .

Trong vật lý và khoa học, đo lường được thực hiện bằng cách so sánh giữa đại lượng vật lý cần đo với đại lượng vật lý cùng thể loại, nhưng ở những điều kiện tiêu chuẩn (thường là ko thay đổi theo thời kì) gọi là đơn vị đo. Việc đo này đem lại một con số thể hiện mối liên hệ về độ to giữa đại lượng cần đo và đơn vị đo. Đồng thời, nếu với thể, đo lường cũng cho biết sai số của con số trên (sai số phép đo).

Đơn vị SI[sửa|sửa mã nguồn]

Bài cụ thể : SI

Toán học và khoa học thuần túy[sửa|sửa mã nguồn]

Toán học là thành phần thiết yếu trong khoa học. Một trong những công dụng quan yếu của toán học trong khoa học là nó đóng vai trò trong việc bộc lộ những ” quy mô ” khoa học. Việc quan sát và tích lũy những số liệu đo đạc, cũng như những giả thiết và Dự kiến, thường yên cầu việc sử dụng nhiều tri thức và kỹ năng về toán học. Ví dụ như số học, đại số, hình học, lượng giác và vi tích phân tổng thể đều thiết yếu cho vật lý học .Những ứng dụng của khoa học máy tính nhằm mục đích mô phỏng những thực trạng của quốc tế thực tạo điều kiện cho con người hiểu rõ hơn về những yếu tố khoa học hơn là cách tiếp cận chỉ từ toán học thuần túy. Theo Society for Industrial and Applied Mathematics, dụng cụ giám sát sử dụng máy tính hiện quan yếu như triết lí và thí nghiệm trong tri thức khoa học tiên tiến và phát triển. [ 20 ]

Phương pháp khoa học[sửa|sửa mã nguồn]

Cùng đồng khoa học[sửa|sửa mã nguồn]

Cùng đồng khoa học là nhóm gồm với toàn bộ những nhà khoa học, trong đó với những nhóm nhỏ những nhà khoa học thao tác chuyên về những nghành khoa học, và trong những tổ chức triển khai đơn cử ; gồm với những hoạt động tiêu khiển liên ngành và xuyên tổ chức triển khai .

Những tổ chức triển khai khoa học[sửa|sửa mã nguồn]

Những cùng đồng học thuật với mục đích trao đổi thông tin và phát huy tư tưởng khoa học và thực nghiệm đã tồn tại từ thời kỳ Phục Hưng.[21] Viện nghiên cứu cổ nhất còn tồn tại là [Accademia dei Lincei] lỗi: {{lang}}: văn bản với thẻ đánh dấu in xiên (trợ giúp) ở Ý, viện này được thành lập năm 1603.[22] Viện hàn lâm khoa học quốc gia là những tổ chức khoa học đặc thù và chỉ với ở một số quốc gia, như sớm nhất là Royal Society của Anh thành lập năm 1660[23] và của Pháp là [Académie des Sciences] lỗi: {{lang}}: văn bản với thẻ đánh dấu in xiên (trợ giúp) thành lập năm 1666.[24]

Văn liệu khoa học[sửa|sửa mã nguồn]

Mang nhiều dạng văn liệu khoa học được xuất bản.[25] Những tạp chí khoa học với mục đích truyền thông và lưu trữ những kết quả nghiên cứu được thực hiện ở những trường đại học và những cơ sở vật chất với chức năng nghiên cứu khác. Những tạp chí khoa học trước tiên là Journal des Sçavans sau đó là Philosophical Transactions, đã khởi đầu xuất bản năm 1665. Kể từ đó, tổng số những hoạt động xuất bản theo định kỳ tăng lên đều. Tới năm 1981, theo ước tính, số tạp chí khoa học và khoa học đã xuất bản là 11.500.[26] Thư viện Y quốc gia Hoa Kỳ (United States National Library of Medicine) hiện với số đầu mục tạp chí là 5.516 bao gồm những bài báo liên quan tới khoa học sự sống. Mặc dù những tạp chí được viết bằng 39

Những tạp chí khoa học như New Scientist, Science & VieScientific America phục vụ cho nhu cầu của rộng rãi độc giả và phân phối những tóm tắt phi kỹ thuật trong những ngành phổ thông của nghiên cứu, bao gồm những khám phá nổi trội và tiến bộ trong những ngành nghiên cứu nhất định. Những sách khoa học còn quan tâm tới lợi ích của nhiều người hơn. Một cách dần dần, thể loại khoa học viễn tưởng, chủ yếu là mang tính giả tưởng, kích thích tưởng tượng của cùng đồng và truyền tải những ý tưởng, nếu ko phải là những phương pháp của khoa học.

Những nỗ lực sắp đây để phát triển và tăng cường sự liên kết giữa những bộ môn khoa học và phi khoa học như văn học, hay cụ thể hơn, là thơ, bao gồm trong chương trình Creative Writing Science phát triển bởi Quỹ Văn học Hoàng Gia [27].

  • Sách khoa học cổ
  • Phê phán khoa học
  • Bảng danh mục những ngành khoa học
  • Danh mục những nghề nghiệp khoa học
  • Khoa học chuẩn tắc
  • Đại cương về khoa học
  • Khoa học bệnh hoán vị
  • Cận khoa học
  • Khoa học trong văn hóa đại chúng
  • Những cuộc đấu tranh khoa học
  • Dị đồng khoa học
  • Lịch sử khoa học
  • Khoa học tự nhiên
  • Khoa học xã hội

( bằng tiếng Việt )

  • Khoa học và những khoa học: La science et les sciences. Gilles-Gaston Granger; Phan Ngọc, Phan Thiều dịch. Nhà xuất bản Toàn cầu, 1995, 147tr, (Tôi biết gì? Que sais-je? Bộ sách giới thiệu những tri thức thời đại)
  • Danh từ, thuật ngữ khoa học khoa học và khoa học về khoa học. B.s: Đỗ Công Tuấn (ch.b), Nguyễn Tiến Đức, Lê Thị Hoài An. Nhà xuất bản Khoa học kỹ thuật, Trung tâm văn hóa tiếng nói Đông Tây, 2001, 179tr
  • Tự điển khoa học và kỹ thuật Anh-Việt: Khoảng 95.000 mục từ. B.s: Trương Cam Bảo, Nguyễn Văn Hồi, Phương Xuân Nhàn. Nhà xuất bản Khoa học và Kỹ thuật, 2002, 1220tr

( bằng tiếng Anh )

  • The origins of modern science 1300 – 1800. H. Butterfield – New York: The Macmillan company, c 1958, x, 242tr
  • Science in History. J. D. Bernal – 4th ed. – Cambridge: The M.I.T Press, c 1969, Tr. 695-1003, XXV
  • The history of science in western civilization. L. Pearce Williams, Henry John Steffens University press of America, 1977
  • Studies in history of sciences. Ed.: S. Chatterfee,. – Calcutta: The Asiatic society, 1997, XIII, 240tr
  • Feyerabend, Paul (2005). Science, history of the philosophy, as cited in Honderich, Ted (2005). The Oxford companion to philosophy. Oxford Oxfordshire: Oxford University Press. ISBN 0199264791. OCLC 173262485. of. Oxford Companion to Philosophy. Oxford.
  • Feynman, R.P. (1999). The Pleasure of Finding Things Out: The Best Short Works of Richard P. Feynman. Perseus Books Group. ISBN 0465023959. OCLC 181597764.
  • Papineau, David. (2005). Science, problems of the philosophy of., as cited in Honderich, Ted (2005). The Oxford companion to philosophy. Oxford Oxfordshire: Oxford University Press. ISBN 0199264791. OCLC 173262485.
  • Parkin, D (1991). “Simultaneity and Sequencing in the Oracular Speech of Kenyan Diviners”. Trong Philip M. Peek (biên tập). African Divination Systems: Ways of Knowing. Indianapolis, IN: Đại học Indiana Press..
  • Stanovich, Keith E (2007). How to Think Straight About Psychology. Boston: Pearson Education.

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]

Tin tức

Tài liệu

Source: https://bloghong.com
Category: Là Gì