Nhật thực – Wikipedia tiếng Việt

Nhật thực

Nhật thực toàn phần xảy ra lúc Mặt Trăng hoàn toàn che khuất đĩa Mặt Trời, như trong ảnh chụp nhật thực ngày 11 tháng 8 năm 1999. Nhật hoa sở hữu thể nhìn thấy dọc theo mép viền Mặt Trăng (màu đỏ).

Nhật thực hình khuyên (trái) xảy ra lúc Mặt Trăng ở quá xa và ko thể che khuất hoàn toàn đĩa Mặt Trời (nhật thực ngày 20 tháng 5 năm 2012). Trong nhật thực một phần (phải), Mặt Trăng chỉ che khuất một phần đĩa Mặt Trời (nhật thực ngày 23 tháng 11 năm 2014).

Nhật thực là hiện tượng xảy ra lúc Mặt Trăng đi qua giữa Trái Đất và Mặt Trời trên cùng một đường thẳng và quan sát từ Trái Đất, lúc đó Mặt Trăng che khuất hoàn toàn hay một phần Mặt Trời. Điều này chỉ sở hữu thể xảy ra tại thời khắc trăng non lúc nhìn từ Trái Đất, lúc Mặt Trời bị Mặt Trăng che khuất và bóng của Mặt Trăng phủ lên Trái Đất.[1][2] Trong lúc nhật thực toàn phần, đĩa Mặt Trời bị che khuất hoàn toàn. Với nhật thực một phần hoặc hình khuyên, đĩa Mặt Trời chỉ bị che khuất một phần.

Nếu Mặt Trăng sở hữu quỹ đạo tròn lý tưởng, sắp hơn Trái Đất một tí, và trong cùng mặt phẳng quỹ đạo, sẽ sở hữu nhật thực toàn phần xảy ra mỗi lần trong một tháng. Tuy nhiên, quỹ đạo của Mặt Trăng nghiêng hơn 5° so với mặt phẳng quỹ đạo của Trái Đất quanh Mặt Trời (xem mặt phẳng hoàng đạo), do vậy bóng của Mặt Trăng lúc trăng non thường ko chiếu lên Trái Đất. Để hiện tượng nhật thực cũng như nguyệt thực xảy ra, Mặt Trăng phải đi qua mặt phẳng quỹ đạo của Trái Đất. Hơn nữa, quỹ đạo của Mặt Trăng sở hữu hình elip, và nó thường ở đủ xa Trái Đất làm cho kích cỡ biểu kiến của nó ko đủ to để che khuất hoàn toàn Mặt Trời lúc nhật thực. Mặt phẳng quỹ đạo của Mặt Trăng và của Trái Đất mỗi năm cắt nhau tại những điểm nút lên và nút xuống của quỹ đạo; và sở hữu ít nhất là 2 và nhiều nhất là 5 lần nhật thực xảy ra trong một năm, cũng ko thể sở hữu nhiều hơn hai lần nhật thực toàn phần trong cùng một năm.[3][4] Tuy nhiên, tại một nơi cụ thể trên Trái Đất, hiện tượng nhật thực toàn phần xảy ra là rất hiếm bởi vì bóng của Mặt Trăng trong lúc hiện tượng này xảy ra đổ lên Trái Đất theo một dải hẹp và trong thời kì ngắn, với lần lâu nhất khoảng 7 phút (nhật thực toàn phần ngày 20 tháng 7 năm 1955).[4]

Hiện tượng che khuất là hiện tượng của tự nhiên. Tuy thế, trong lịch sử cổ đại và quan niệm của một số người hiện đại, nhật thực thuộc về hiện tượng siêu tự nhiên. Hiện tượng nhật thực toàn phần gây ra sự sợ hãi đối với người dân thời cổ đại do thiếu hiểu biết về thiên văn học, lúc Mặt Trời nhịn nhường như biến mất vào ban ngày và bầu trời tối đen trong vài phút.

Rất nguy ngập cho mắt lúc nhìn trực tiếp vào Mặt Trời. Do vậy để quan sát hiện tượng kỳ lạ nhật thực trực tiếp cần sử dụng những loại kính bảo vệ mắt hoặc quan sát gián tiếp hình ảnh lúc nhật thực. Nhưng lúc xảy ra hiện tượng kỳ lạ nhật thực toàn phần, mắt hoàn toàn sở hữu thể bảo đảm an toàn quan sát hiện tượng kỳ lạ này trong lúc Mặt Trăng che khuất trọn vẹn Mặt Trời. Những người ưa thích hiện tượng kỳ lạ này thường đi du lịch tới những nơi sắp xảy ra để tận mắt chứng kiến và chụp ảnh. [ 5 ] [ 6 ]

Chữ Hán: 日食, nghĩa: “mặt trời bị ăn”.

Ảnh động minh họa đường đi của nhật thực ngày 29 tháng 3 năm 2006. Chấm đen nhỏ là vùng bóng tối hẹp quan sát được nhật thực toàn phần, còn khoanh vùng phạm vi nhạt màu là vùng nửa tối quan sát thấy nhật thực một phần .

Những kiểu nhật thực[sửa|sửa mã nguồn]

Nhật thực một phần và hình khuyên xảy ra ngày 20 tháng 5 năm 2012 . So sánh kích cỡ biểu kiến nhỏ nhất và to nhất của Mặt Trăng và Mặt Trời ( và những hành tinh khác ). Nhật thực hình khuyên xảy ra lúc Mặt Trời to hơn kích cỡ biểu kiến của Mặt Trăng trong lúc nhật thực toàn phần thì trái lại .Với bốn kiểu nhật thực :

• Nhật thực toàn phần xảy ra lúc đĩa tối của Mặt Trăng che khuất hoàn toàn Mặt Trời, cho phép quan sát được vầng hào quang quẻ bao quanh Mặt Trời hay vành nhật hoa bằng mắt với dụng cụ bảo vệ. Trong thời kì xảy ra bất kỳ một lần nhật thực nào, chỉ sở hữu thể quan sát thấy nhật thực toàn phần từ một dải hẹp trên bề mặt Trái Đất.[7][8]
• Nhật thực hình khuyên xảy ra lúc Mặt Trời và Mặt Trăng nằm chuẩn xác trên một đường thẳng, nhưng kích cỡ biểu kiến của Mặt Trăng nhỏ hơn kích cỡ biểu kiến của Mặt Trời. Vì thế Mặt Trời vẫn hiện ra như một vòng đai rực rỡ bao quanh Mặt Trăng. Thời kì diễn ra nhật thực hình khuyên lâu hơn nhật thực toàn phần nhưng cũng chỉ kéo dài trong vài phút.[8][9]
• Nhật thực lai là một kiểu trung gian giữa nhật thực toàn phần và nhật thực hình khuyên. Ở một số điểm trên Trái Đất, nó được quan sát thấy là nhật thực toàn phần; ở những nơi khác nó lại là nhật thực hình khuyên. Thuật ngữ chung cho nhật thực toàn phần, hình khuyên hay nhật thực lai là nhật thực trung tâm. Nhật thực lai rất hiếm lúc xảy ra.[8][9]
• Nhật thực một phần xảy ra lúc Mặt Trời và Mặt Trăng ko nằm chuẩn xác trên cùng một đường thẳng, và Mặt Trăng chỉ che khuất một phần của Mặt Trời. Hiện tượng này thường được quan sát thấy ở nhiều nơi trên Trái Đất bên ngoài đường đi của nhật thực trung tâm. Tuy nhiên, một số kiểu nhật thực chỉ sở hữu thể quan sát thấy như là nhật thực một phần, lúc vùng bóng tối (umbra) trượt qua một trong hai vùng cực Trái Đất và đường trung tâm lúc này ko cắt qua bề mặt của Trái Đất.[8][9] Nhật thực một phần thường ko sở hữu tác động đáng kể tới độ sáng của Mặt Trời, vì cần sở hữu độ che khuất to hơn 90% để sự tối sở hữu thể nhận thấy được bằng mắt thường. Ngay cả với 99% đĩa Mặt Trời bị che khuất, bóng tối vẫn ko tối hơn nhọ mặt người dân dụng.[10] Tất nhiên, nhật thực một phần (hay pha một phần của những loại nhật thực khác) vẫn sở hữu thể quan sát được nếu ta xem Mặt Trời qua một kính lọc tối (nên được sử dụng để đảm bảo an toàn cho mắt).

Khoảng cách Mặt Trời tới Trái Đất xê dịch bằng 400 lần khoảng cách Mặt Trăng tới Trái Đất, và đường kính của Mặt Trời bằng khoảng chừng 400 lần đường kính của Mặt Trăng. Bởi vì hai tỉ số này giao động bằng nhau, lúc nhìn từ Trái Đất, Mặt Trời và Mặt Trăng sở hữu kích cỡ biểu kiến sắp bằng nhau : khoảng chừng 0,5 độ góc. [ 8 ] [ 9 ]Một loại nhật thực khác mà Mặt Trời bị che khuất bởi một hành tinh khác ngoài Mặt Trăng lúc nhìn từ một điểm từ trống ngoài hành tinh. Ví dụ, đoàn du hành thiên hà Apollo 12 đã chụp được ảnh Trái Đất che khuất Mặt Trời năm 1969 và tàu khoảng trống Cassini cũng chụp được ảnh Sao Thổ che khuất Mặt Trời năm 2006 .Quỹ đạo của Mặt Trăng quanh Trái Đất cũng như quỹ đạo của Trái Đất quanh Mặt Trời là hình elip. Do vậy kích cỡ biểu kiến của Mặt Trời và Mặt Trăng đổi khác theo vị trí trên quỹ đạo. [ 11 ] Độ to của một lần thiên thực xác lập bằng tỉ số giữa kích cỡ biểu kiến của Mặt Trăng trên kích cỡ biểu kiến của Mặt Trời trong thời hạn xảy ra thiên thực. Sự kiện thiên thực ( gồm sở hữu nhật thực và nguyệt thực ) xảy ra lúc Mặt Trăng ở sắp điểm cận địa ( điểm sắp Trái Đất nhất ) hoàn toàn sở hữu thể trở thành hiện tượng kỳ lạ thiên thực toàn phần do tại lúc đó Mặt Trăng sẽ đủ to để che khuất trọn vẹn đĩa sáng của Mặt Trời, hay quang quẻ quyển ; và lúc này độ to thiên thực sở hữu trị giá to hơn 1. Trái lại, sự kiện thiên thực xảy ra lúc Mặt Trăng ở điểm viễn địa ( điểm xa Trái Đất nhất ) chỉ hoàn toàn sở hữu thể là hiện tượng kỳ lạ thiên thực hình khuyên do tại lúc đó Mặt Trăng sở hữu kích cỡ biểu kiến nhỏ hơn so với của Mặt Trời ; độ to thiên thực lúc này sở hữu trị giá nhỏ hơn 1. Trung bình, hiện tượng kỳ lạ nhật thực hình khuyên xảy ra nhiều hơn nhật thực toàn phần, chính do Mặt Trăng nằm khá xa Trái Đất để hoàn toàn sở hữu thể bao trùm trọn vẹn Mặt Trời. Hiện tượng nhật thực lai xảy ra lúc độ to thiên thực trong thời hạn diễn ra chuyển từ trị giá nhỏ hơn 1 sang to hơn 1, do vậy tại một nơi trên Trái Đất hoàn toàn sở hữu thể quan sát thấy nhật thực toàn phần trong lúc ở những nơi khác lại quan sát thấy nhật thực hình khuyên. [ 12 ]Khoảng cách từ Trái Đất tới Mặt Trời đổi khác trong một năm do quỹ đạo elip. Điều này cũng làm cho size biểu kiến của Mặt Trời biến hóa trong năm, nhưng sự biến hóa này ko nhiều bằng so với kích cỡ biểu kiến của Mặt Trăng. [ 9 ] Lúc Trái Đất nằm xa Mặt Trời nhất vào tháng 7, và nếu hiện tượng kỳ lạ nhật thực xảy ra thì năng lực nhiều là hiện tượng kỳ lạ nhật thực toàn phần, trong lúc nếu hiện tượng kỳ lạ nhật thực xảy ra lúc Trái Đất nằm sắp Mặt Trời nhất vào tháng 1 thì nhiều năng lực đó là nhật thực hình khuyên. [ 13 ]

Thuật ngữ nhật thực TT[sửa|sửa mã nguồn]

Nhật thực hình khuyên .

Nhật thực trung tâm là thuật ngữ chung để miêu tả những hiện tượng nhật thực toàn phần, hình khuyên hay nhật thực lai.[14][15] Tuy nhiên, khái niệm thuật ngữ này ko hoàn toàn đúng và bổ sung thêm: nhật thực trung tâm là hiện tượng nhật thực xảy ra lúc đường nối “tâm” của đĩa Mặt Trăng với “tâm” của đĩa Mặt Trời cắt bề mặt Trái Đất. Nhưng sở hữu trường hợp, và rất hiếm, một phần của vùng bóng tối (nguyên bóng, umbra) phủ lên bề mặt Trái Đất (và do vậy tạo ra nhật thực hình khuyên hay toàn phần) nhưng đường nối 2 tâm ko cắt bề mặt Trái Đất.[15] Hiện tượng này gọi là nhật thực toàn phần (hay hình khuyên) ko trung tâm.[14] Nhật thực ko trung tâm xảy ra sắp tới vào ngày 29 tháng 4 năm 2014 và là nhật thực hình khuyên. Nhật thực ko trung tâm toàn phần sẽ xảy ra vào ngày 9 tháng 4 năm 2043 (và tương tự nhật thực ko trung tâm rất hiếm gặp!).[15]

Hiệu ứng vòng hạt Baily, hay vòng hạt xoàn .Người ta phân loại ra 5 pha trong một lần nhật thực toàn phần đó là : [ 16 ]

• Xúc tiếp trước hết—lúc rìa đĩa Mặt Trăng xúc tiếp chuẩn xác với đĩa Mặt Trời.
• Xúc tiếp lần hai—khởi đầu bằng hiệu ứng vòng hạt Baily (ánh sáng Mặt Trời đi qua những khe núi trên Mặt Trăng do địa hình mấp mô của nó) hay còn gọi là hiệu ứng “nhẫn xoàn”. Sắp như toàn bộ đĩa Mặt Trời đã bị che khuất.
• Mặt Trăng che khuất hoàn toàn đĩa Mặt Trời, và chỉ sở hữu thể quan sát thấy vành nhật hoa bao quanh nó.
• Xúc tiếp lần ba—lúc ánh sáng Mặt Trời lần trước hết ló trở lại và bóng tối của Mặt Trời dần biến mất. Một lần nữa, hiện tượng nhẫn xoàn sở hữu thể xảy ra.
• Xúc tiếp lần bốn—lúc rìa đĩa Mặt Trăng xúc tiếp lần cuối cùng với đĩa Mặt Trời và kết thúc hiện tượng nhật thực.

Tại một nơi quan sát, hàng loạt 5 pha này hoàn toàn sở hữu thể lê dài trong vài giờ, nhưng thời hạn cho pha nhật thực toàn phần chỉ lê dài trong vài phút. [ 17 ]

Tiên lượng nhật thực[sửa|sửa mã nguồn]

Quỹ đạo nghiêng của Mặt Trăng và những vị trí sở hữu năng lực xảy ra thiên thực, cùng đường nối tâm 2 đĩa Mặt Trời và Mặt Trăng ( thuật ngữ nhật thực TT ) : Lúc Mặt Trăng ở vị trí 2 và 3 xảy ra nhật thực, còn vị trí 1 và 4 xảy ra nguyệt thực Hình học của nhật thực ( ko theo tỷ suất ) A Vị trí quan sát nhật thực toàn phần bên trong vùng bóng tối.
B Vị trí quan sát nhật thực hình khuyên tại vùng đối của vùng bóng tối (antumbra).
C Vị trí quan sát nhật thực một phần trong vùng nửa tối.Vị trí quan sát nhật thực toàn phần bên trong vùng bóng tối. Vị trí quan sát nhật thực hình khuyên tại vùng đối của vùng bóng tối ( antumbra ). Vị trí quan sát nhật thực một phần trong vùng nửa tối . Quỹ đạo của Mặt Trăng và Mặt Trời nhìn từ Trái Đất. Điểm nút N1 sở hữu chu kỳ luân hồi 18,6 năm .Hai hình bên phải cho thấy vị trí của Mặt Trời, Mặt Trăng và Trái Đất trong lần nhật thực. Ở hình thứ hai và thứ ba, vùng màu đen nằm giữa Trái Đất và Mặt Trăng gọi là vùng bóng tối ( umbra ), nơi Mặt Trời trọn vẹn bị che khuất bởi Mặt Trăng. Vùng đen nhỏ trên bề mặt Trái Đất là nơi hoàn toàn sở hữu thể quan sát thấy nhật thực toàn phần. Phạm vi rộng hơn màu xám là vùng nửa tối ( penumbra ), nơi đứng trên Trái Đất hoàn toàn sở hữu thể thấy nhật thực một phần. Một người quan sát nếu đứng trong vùng đối của vùng bóng tối ( antumbra ), hoàn toàn sở hữu thể thấy nhật thực hình khuyên. [ 18 ]Quỹ đạo của Mặt Trăng nghiêng khoảng chừng 5 ° so với mặt phẳng quỹ đạo của Trái Đất. Do điều này, vào lúc trăng non, Mặt Trăng thường ở phía trên hay phía dưới Mặt Trời ( xem thêm minh họa ở hình trên ). Nhật thực chỉ xảy ra lúc trăng non và lúc Mặt Trăng nằm sắp những giao điểm của mặt phẳng hoàng đạo và mặt phẳng quỹ đạo của nó ( gọi là những điểm nút quỹ đạo ). [ 19 ]Mặt Trăng sở hữu quỹ đạo elip, do vậy khoảng cách của nó tới Trái Đất biến thiên khoảng chừng 6 % so với trị giá trung bình. Vì vậy mà kích cỡ biểu kiến của nó cũng biến hóa theo khoảng cách ( biến hóa khoảng chừng 13 % ) lúc nhìn từ Trái Đất, và điều này tác động tác động tới hiện tượng kỳ lạ nhật thực toàn phần hay hình khuyên. [ 20 ] Khoảng cách giữa Trái Đất và Mặt Trời cũng biến hóa trong năm nhưng tỉ số tương đối là nhỏ, vì thế size biểu kiến của Mặt Trời ko biến hóa nhiều. Trung bình, lúc nhìn từ Trái Đất, Mặt Trăng hiện lên nhỏ hơn Mặt Trời, do đó hầu hết nhật thực TT là nhật thực hình khuyên. Chỉ lúc Mặt Trăng đủ sắp Trái Đất hơn so với trung bình ( sắp điểm cận địa ) thì nhật thực toàn phần xảy ra. [ 21 ] Chẳng hạn, trong tiến trình 1900 tới 1999, sở hữu tổng thể 239 lần nhật thực, gồm 84 lần nhật thực một phần, 71 lần nhật thực hình khuyên, 62 lần nhật thực toàn phần, và 22 lần nhật thực lai. [ 22 ]
Chu kỳ quỹ đạo của Mặt Trăng giao động 27,3 ngày, tính theo những ngôi sao 5 cánh một mực và thắt chặt ở xa. Thời kì này tương ứng với tháng thiên văn. Tuy nhiên, trong thời hạn 1 tháng thiên văn, Trái Đất cũng đã chuyển dời được một quãng đường trên quỹ đạo quanh Mặt Trời, làm thời hạn trung bình giữa hai lần trăng mới lê dài hơn tháng thiên văn, giao động 29,5 ngày, hay chính là chu kỳ luân hồi giao hội của Mặt Trăng. Những nhà thiên văn học gọi đây là tháng giao hội, và dựa trên đó phân ra dương lịch hay âm lịch. [ 19 ] [ 24 ]Mặt Trăng đi từ phía nam lên phía bắc của mặt phẳng hoàng đạo tại điểm nút lên, và trái lại tại điểm nút xuống. [ 19 ] Tuy nhiên, những điểm nút của quỹ đạo Mặt Trăng từ từ chuyển dời biến hóa theo thời hạn do tác động tác động mê hoặc của Mặt Trời lên hoạt động quỹ đạo của Mặt Trăng, và những điểm nút quỹ đạo sở hữu chu kỳ luân hồi sắp 18,6 năm Trái Đất. [ 25 ] Sự tiến dịch này làm cho khoảng chừng thời hạn giữa mỗi lần Mặt Trăng đi qua điểm nút lên ngắn hơn tháng giao hội. Khoảng thời hạn này được những nhà thiên văn gọi là tháng giao điểm thăng. [ 1 ] [ 26 ] ( xem Phương pháp tiên lượng ở dưới )Mặt khác do tác động tác động của nhiễu loạn mê hoặc mà điểm cận địa của Mặt Trăng cũng tiến động theo thời hạn trên quỹ đạo, và điểm cận địa sở hữu chu kỳ luân hồi khoảng chừng 8,85 năm. Khoảng thời hạn Mặt Trăng triển khai xong giữa hai lần đi qua điểm cận địa tương đối dài hơn tháng giao điểm thăng và người ta gọi đó là tháng điểm cận địa. [ 25 ] [ 27 ]Quỹ đạo Mặt Trăng cắt mặt phẳng hoàng đạo tại hai điểm nút cách nhau 180 °. Do vậy, lúc những lần trăng mới Open sắp những điểm nút theo chu kỳ luân hồi trong một năm cách nhau giao động sáu tháng ( 173,3 ngày ), lúc đó sở hữu tối thiểu một lần nhật thực xảy ra trong những thời kì này. Thỉnh thoảng lúc lần trăng mới Open đủ sắp một điểm nút dẫn tới trong hai tháng liên tục xảy ra 2 hiện tượng kỳ lạ nhật thực một phần. Với tức là, trong một năm bất kể, sẽ sở hữu tối thiểu 2 lần nhật thực [ 24 ] và nhiều nhất là 5 lần nhật thực xảy ra. [ 2 ] [ 28 ] [ 29 ] [ 30 ]Hiện tượng thiên thực chỉ hoàn toàn sở hữu thể xảy ra lúc Mặt Trời nằm cách một điểm nút khoảng cách góc 15 ° tới 18 °, ( 10 ° tới 12 ° cho hiện tượng kỳ lạ nhật thực TT ). Và đây là số lượng giới hạn cho hiện tượng kỳ lạ thiên thực. Trong thời hạn Mặt Trăng trở lại điểm nút ( tháng giao điểm thăng ), vị trí biểu kiến của Mặt Trời vận động và di chuyển trong khoanh vùng phạm vi rộng 29 ° so với những điểm nút. [ 3 ] Do số lượng giới hạn thiên thực sở hữu khoanh vùng phạm vi tới 18 ° x 2 = 36 ° với điểm nút N1 hoặc N2 ở chính giữa ( 24 ° cho nhật thực TT ), nó mở ra thời cơ cho hiện tượng kỳ lạ thiên thực một phần xảy ra ( hoặc nhật thực một phần và nhật thực TT xảy ra, nhưng hiếm hơn ) trong hai tháng sau đó nhau. [ 30 ] [ 31 ] [ 32 ]

Đường đi của bóng Mặt Trăng và khoanh vùng phạm vi quan sát[sửa|sửa mã nguồn]

Trong lần nhật thực TT, vùng bóng tối của Mặt Trăng – umbra ( hoặc vùng đối bóng tối – antumbra, trong trường hợp nhật thực hình khuyên ) chuyển dời rất nhanh từ tây sang đông trên mặt phẳng Trái Đất. Trái Đất quay quanh trục từ tây sang đông, với tốc độ khoảng chừng 28 km / min tại xích đạo, nhưng Mặt Trăng cũng hoạt động trên quỹ đạo theo cùng hướng tự quay của Trái Đất với tốc độ 61 km / min, do vậy vùng bóng tối ( umbra ) sắp như xoành xoạch vận động và di chuyển theo hướng tây-đông trên mặt phẳng với tốc độ quỹ đạo của Mặt Trăng trừ đi tốc độ tiếp tuyến của tốc độ tự quay của Trái Đất bằng 33 km / min. [ 33 ]Bề rộng của vùng bóng tối lúc nhật thực toàn phần hay lúc nhật thực hình khuyên nhờ vào theo khoảng cách của Mặt Trăng tới Trái Đất và do đó là đường kính biểu kiến của Mặt Trăng và Trái Đất. Trong những lần nhật thực đặc trưng quan yếu nhất, lúc nhật thực toàn phần xảy ra lúc Mặt Trăng rất sắp điểm cận địa, bề rộng ( hay đường kính vùng bóng tối ) của đường đi hoàn toàn sở hữu thể trên 250 km, và tại một vị trí trên Trái Đất thời hạn xảy ra nhật thực toàn phần lê dài trên 7 phút. Bên ngoài vùng bóng tối TT, vùng quan sát thấy nhật thực một phần sở hữu diện tích quy hoạnh khá to. Trung bình, vùng bóng tối sở hữu đường kính khoảng chừng 100 – 160 km, trong lúc đường kính của vùng nửa tối hoàn toàn sở hữu thể trên 6.400 km. ( Xem thêm ảnh động ở đầu bài ) [ 34 ]

Phương pháp tiên lượng[sửa|sửa mã nguồn]

Từ thời cổ đại, sớm nhất từ 1350 TCN,[35] trong đó những nhà thiên văn học Babylon (khoảng 730 TCN) đã phát hiện ra Mặt Trăng tuân theo chu kỳ Saros, tên gọi do Edmund Halley đặt, những hiện tượng thiên thực lặp lại cứ sau xấp xỉ 18 năm 11 ngày 8 giờ (6585d 8h).[24][35][36] Chu kỳ này do sự trùng hợp thời kì giữa ba loại chu kỳ Mặt Trăng:[36]

• 223 tháng giao hội (giữa hai lần trăng mới): 29,530589 ngày x 223 = 6585,3223 ngày = 6585d 07h 43m
• 239 tháng điểm cận địa (giữa hai lần cận địa): 27,554550 ngày x 239 = 6585,5375 ngày = 6585d 12h 54m
• 242 tháng giao điểm thăng (giữa hai lần đi qua điểm nút lên): 27,212221 ngày x 242 = 6585,3575 ngày = 6585d 08h 35m

Do nhật thực thường xảy ra những lúc trăng mới và Mặt Trăng sắp điểm nút quỹ đạo ( nếu ở thêm điểm cận địa thì năng lực xảy ra nhật thực toàn phần ), thế cho nên hai lần thiên thực cách nhau bởi chu kỳ luân hồi Saros sở hữu những đặc thù hình học giống nhau. Chúng Open ở cùng một điểm nút mà Mặt Trăng sở hữu cùng khoảng cách tới Trái Đất và ở cùng thời kì trong năm. Bởi vì chu kỳ luân hồi Saros ko chẵn ngày ( dư ra 8 giờ ), làm điều hạn chế to nhất của nó đó là những lần nhật thực tiếp sau sẽ Open ở những nơi khác nhau trên toàn toàn cầu. Lượng dư 1/3 ngày sở hữu tức là Trái Đất phải quay thêm ~ 8 giờ hoặc thêm một góc ~ 120 º so với mỗi chu kỳ luân hồi. Đối với nhật thực, tác dụng này làm di dời đường đi của bóng tối Mặt Trăng khoảng chừng ~ 120 º về phía tây ở lần nhật thực sau. Do đó, sau 3 chu kỳ luân hồi Saros, nhật thực lặp lại tại cùng khoanh vùng phạm vi địa lý trên Trái Đất ( 54 năm và 34 ngày ). Dựa trên chu kỳ luân hồi Saros, nếu đã biết được hiện tượng kỳ lạ thiên thực xảy ra từ trước thì sẽ tiên lượng khá đúng mực hiện tượng kỳ lạ này sẽ xảy ra trong tương lai sắp ở vị trí địa lý nào. [ 35 ] [ 36 ]

Năm 1824, nhà toán học và thiên văn học người Đức Friedrich Bessel đưa ra phương pháp tính mới tiên lượng vị trí và thời kì xảy ra hiện tượng thiên thực bằng những thông số Bessel cho theo hệ quy chiếu của bóng Mặt Trăng so với tâm của Trái Đất. Phương pháp này rất chuẩn xác và là dụng cụ mạnh cùng với máy tính cho việc tiên lượng những hiện tượng thiên thực ko những trên Trái Đất mà đối với cả những hành tinh và sao khác.[35][37] Một mặt phẳng gọi là mặt phẳng cơ bản đi qua tâm Trái Đất và vuông góc với trục của bóng Mặt Trăng (trục nối tâm Mặt Trời và Mặt Trăng). Những tọa độ x, y và z tuần tự chỉ theo hướng đông, bắc và song song với trục của bóng Mặt Trăng. Những thông số Bessel là x và y cho bóng Mặt Trăng, l1 và l2 tuần tự là bán kính của vùng nửa tối và vùng bóng tối trên mặt phẳng cơ bản. Hướng của trục z trên thiên cầu được cho theo hai tọa độ xích vĩ d và góc giờ μ, và góc của đường bao vùng tối và vùng nửa tối so với trục bóng Mặt Trăng tuần tự là f1 và f2. Tám thông số Bessel (x, y, l1, l2, d, μ, f1, f2) cùng với tỉ số bán kính Mặt Trăng trên bán kính Trái Đất k, được cho theo bảng in sẵn hoặc được lập trình theo nhiều nội dung dự đoán nhật thực và nguyệt thực. Chi tiết về tính toán thiên thực sở hữu thảo luận tại một số cuốn chuyên khảo về lịch thiên văn và nhật thực.[35][37]

Minh họa giải pháp của BesselMặt phẳng cơ bản màu đỏ, những vùng bóng tối sở hữu biên màu xanh .x, y là tọa độ của giao điểm trục nối với mặt phẳng cơ bản. l1 và l2 là nửa đường kính .Những thông số f1, f2. Những đỉnh V1, V2 ; ρs và ρm là nửa đường kính Mặt Trời và Mặt Trăng .

Tần suất và thời hạn xảy ra[sửa|sửa mã nguồn]

[38]Ảnh vẽ tích hợp đường đi của nhật thực toàn phần trong thứ tự tiến độ 1001 – 2000, cho thấy nhật thực toàn phần xảy ra ở khắp nơi trên Trái Đất. Bức ảnh này tổng hợp từ 50 ảnh khác nhau của NASATại một nơi trên Trái Đất, nhật thực toàn phần là một hiện tượng kỳ lạ hiếm gặp. Mặc dù nó xảy ra trên hành tinh trung bình khoảng chừng 18 tháng một lần nhật thực toàn phần, [ 39 ]. Người ta tính được hiện tượng kỳ lạ này lặp lại tại một nơi bất kỳ trung bình khoảng chừng từ 360 tới 410 năm. [ 40 ] Nhật thực toàn phần lê dài trong vài phút tại từng nơi bất kể, do tại vùng bóng tối của Mặt Trăng chuyển dời về phía tây với véc tơ vận tốc tức thời trên 1700 km / h. [ 41 ] Tại một nơi, thời hạn quan sát thấy nhật thực toàn phần ko lúc nào lê dài quá 7 phút 31 giây, và thường ngắn hơn 5 phút : [ 42 ] trong mỗi thiên niên kỷ thường sở hữu ít hơn 10 lần nhật thực toàn phần lê dài quá 7 phút. Lần sắp đây nhất là nhật thực toàn phần ngày 30 tháng 6 năm 1973 với 7 phút 3 giây. Lần này, những nhà thiên văn đã sử dụng một phi cơ Concorde bay theo vệt tối của Mặt Trăng và quan sát được nhật thực toàn phần trong thời hạn khoảng chừng 72 phút. [ 43 ] Lần nhật thực toàn phần tiếp theo sở hữu thời hạn lê dài hơn 7 phút sẽ là vào ngày 25 tháng 6 năm 2150. Lần nhật thực toàn phần kéo dài lâu nhất trong tiến trình 8.000 năm từ 3.000 TCN tới 5.000 sẽ xảy ra vào ngày 16 tháng 7 năm 2186, lúc thời hạn diễn ra tại một nơi đặc trưng quan yếu vào khoảng chừng 7 phút 29 giây. [ 44 ] Để so sánh, lần nhật thực toàn phần lâu nhất trong thế kỷ XX là 7 phút 8 giây vào ngày 20 tháng 6 năm 1955 và ko sở hữu lần nhật thực toàn phần nào lê dài trên 7 phút trong thế kỷ XXI. [ 45 ]Nếu ngày và thời hạn của những lần nhật thực đã biết, người ta hoàn toàn sở hữu thể tiên lượng những lần nhật thực trong tương lai bằng sử dụng chu kỳ luân hồi nhật thực. Chu kỳ Saros là một trong những chu kỳ luân hồi nổi tiếng và đúng mực nhất mà những nhà thiên văn học cổ đại từng vận dụng ( xem ở trên ). Chu kỳ Saros bằng 6.585,3 ngày ( trên 18 năm ), sở hữu tức là sau mỗi chu kỳ luân hồi này một sự kiện thiên thực y chang sẽ diễn ra. Nhưng sở hữu sự độc lạ về kinh độ địa lý bị di dời khoảng chừng 120 ° ( do dư 0,3 ngày ) và lệch một tí ít về vĩ độ ( do độ nghiêng của mặt phẳng quỹ đạo Mặt Trăng ). Chuỗi Saros xoành xoạch mở màn bằng thiên thực một phần sắp một trong hai vùng cực của Trái Đất, sau đó di dời trên toàn toàn cầu trải qua những lần thiên thực hình khuyên và toàn phần, và kết thúc chuỗi bằng nhật thực một phần tại vùng cực đối đỉnh. Chuỗi Saros lê dài khoảng chừng từ 1226 tới 1550 năm với 69 tới 87 lần thiên thực, trong đó 40 tới 60 lần là thiên thực TT. [ 46 ]

Số lần trong mỗi năm[sửa|sửa mã nguồn]

Một năm sở hữu tối thiểu hai lần nhật thực và nhiều nhất năm lần nhật thực. Từ lúc vận dụng lịch Gregory năm 1582, những năm sở hữu 5 lần nhật thực xảy ra đó là 1693, 1758, 1805, 1823, 1870, và 1935. Năm tiếp theo sẽ là 2206. [ 47 ]

5 lần nhật thực trong năm 1935

5 tháng 1	3 tháng 2	30 tháng 6	30 tháng 7	25 tháng 12
Một phần (nam)	Một phần (bắc)	Một phần (bắc)	Một phần (nam)	Hình khuyên (nam)
Saros 111	Saros 149	Saros 116	Saros 154	Saros 121

Nhật thực toàn phần ở đầu cuối[sửa|sửa mã nguồn]

Nhật thực xảy ra nhờ thông số kỹ thuật hình học đặc trưng quan yếu của Mặt Trăng, Trái Đất và Mặt Trời. Tuy so với con người ở trên Trái Đất, hiện tượng kỳ lạ nhật thực toàn phần là hiếm gặp và ngắn ngủi, nhưng trong hàng trăm triệu năm trước trong quá khứ, Mặt Trăng nằm khá sắp Trái Đất để nhiều lần che khuất trọn vẹn Mặt Trời giống như nhật thực toàn phần thời nay ; và trong một tỷ năm tới nó vẫn hoàn toàn sở hữu thể che lấp Mặt Trời. [ 48 ] [ 49 ]
Kính tiêu dùng để quan sát nhật thực .Do tác động tác động của tần suất thủy triều, quỹ đạo của Mặt Trăng quanh Trái Đất hiện tại mỗi năm dịch ra xa khoảng chừng 3,8 cm. [ 50 ] [ 51 ] Người ta tính được rằng trong ít hơn 1,4 tỷ năm nữa, khoảng cách từ nó tới Trái Đất sẽ tăng thêm 23.500 km. Trong thời hạn này, đường kính góc của Mặt Trăng sẽ giảm dần, trong lúc Mặt Trời thì ko sở hữu sự biến hóa nhiều trong 1,4 tỷ năm nữa và do vậy Mặt Trăng ko hề trọn vẹn che khuất được đĩa Mặt Trời lúc nhìn từ Trái Đất. Điều này sẽ đúng lúc Mặt Trăng ở điểm cận địa và Trái Đất ở điểm viễn nhật. Do vậy, năng lực sẽ ko còn hiện tượng kỳ lạ nhật thực toàn phần trong 1,4 tỷ năm nữa. [ 48 ]

Nhật thực và nguyệt thực[sửa|sửa mã nguồn]

Nhật thực sở hữu khả năng quan sát thấy ít hơn nguyệt thực, mặc dù trên thực tế tần suất nhật thực nhiều hơn. Lý do là nguyệt thực sở hữu thể quan sát thấy bởi một nửa số người trên Trái Đất nằm trong nửa tối, còn nhật thực chỉ sở hữu thể quan sát trong bóng hẹp của Mặt Trăng đổ xuống Trái Đất.

Nhìn trực tiếp vào quang quẻ quyển của Mặt Trời, đĩa sáng của Mặt Trời, ngay cả trong vài giây, sẽ làm hủy hoại nặng nề võng mạc của mắt do cường độ ánh sáng mạnh và bức xạ vô hình dung phát ra từ quang quẻ quyển. Sự tàn phá này làm giảm thị lực, dẫn tới bị mù. Võng mạc ko nhạy với vết đau, và hiệu ứng của nguyên do tàn phá võng mạc ko cảm thấy được trong vài giờ sau đó, do vậy ko sở hữu tín hiệu cảnh báo nhắc nhở nào của vết thương võng mạc mà người bị cảm thấy được. [ 52 ] [ 53 ] Phương pháp quan sát gián tiếp trải qua tấm bìa đục những lỗ. Ảnh chèn nhỏ bên trái cho thấy hình ảnh nhật thực một phần chụp qua máy ảnh sở hữu bộ lọc. Ảnh chính ( xem hình to hơn ) là hình chiếu của nhật thực xuống nền đất .

Trong những điều kiện thông thường, Mặt Trời rất sáng và ko thể quan sát trực tiếp. Tuy nhiên, trong thời kì nhật thực, với nhiều phần Mặt Trời bị che khuất, sẽ dễ hơn để quan sát nó với những dụng cụ bảo vệ mắt. Thực tế, nhìn vào Mặt Trời trong thời kì nhật thực cũng nguy hiểm lúc nhìn vào nó lúc ko sở hữu hiện tượng này, ngoại trừ trong một thời kì ngắn của nhật thực toàn phần, lúc toàn bộ đĩa Mặt Trời bị che khuất hoàn toàn bởi Mặt Trăng. Cảnh báo: ko được tiêu dùng mắt quan sát trực tiếp đĩa Mặt Trời thông qua bất kỳ một thiết bị tương trợ quang quẻ học nào (ống nhòm, kính thiên văn, hay máy ảnh camera) vì điều này sẽ làm mù mắt trong vài phần giây.[54][55]

Nhật thực một phần và hình khuyên[sửa|sửa mã nguồn]

Quan sát nhật thực một phần và hình khuyên ( và trong thứ tự nhật thực toàn phần lúc Mặt Trời ko trọn vẹn bị che khuất bởi Mặt Trăng ) cần những dụng cụ bảo lãnh mắt hoặc quan sát theo giải pháp gián tiếp để tránh hỏng mắt. Quan sát đĩa Mặt Trời nên sử dụng kính mắt quan sát nhật thực chuyên sử dụng để lọc bớt những bức xạ nguy hại từ Mặt Trời. Kính râm ko bảo đảm an toàn lúc tiêu dùng để quan sát Mặt Trời. Chỉ nên sử dụng những kính đạt tiêu chuẩn với phong cách thiết kế riêng cho quan sát nhật thực trực tiếp. [ 56 ] Đặc thù, với những dụng cụ tự chế như từ ổ đĩa mềm, đĩa CD, phim âm bản … nên tránh sử dụng. [ 57 ] [ 58 ]Cách bảo đảm an toàn nhất để quan sát nhật thực đó là quan sát đĩa Mặt Trời một cách gián tiếp. [ 59 ] Bằng cách sử dụng ống nhòm hoặc kính thiên văn với tờ bìa một lỗ nhỏ đặt trước kính và chiếu ảnh Mặt Trời lên một tờ giấy trắng. Lúc đó ảnh chiếu của Mặt Trời hoàn toàn sở hữu thể quan sát bảo đảm an toàn ; kỹ thuật này cũng được sử dụng để quan sát vết đen Mặt Trời. Cũng cần phải phòng ngừa để ko người nào nhìn trực tiếp qua ống nhòm hay kính thiên văn. [ 60 ] Quan sát đĩa Mặt Trời trải qua màn hình hiển thị video của camera ghi hình là bảo đảm an toàn, mặc dầu camera hoàn toàn sở hữu thể bị tàn phá bởi chịu tác động tác động trực tiếp của ánh sáng Mặt Trời. Với thể đặt trước máy quay camera hoặc máy ảnh một kính lọc sáng giúp bảo vệ những bộ CCD của máy và được cho phép quan sát bảo đảm an toàn. Cần phải sở hữu kỹ năng và tri thức thành thục lúc đặt bộ kính lọc trước máy để ko gây tác động tác động tới ảnh quan sát và mối đe dọa tới máy. [ 58 ] Trong nhật thực một phần ko hề quan sát thấy vành nhật hoa hoặc khung trời ko tối trọn vẹn, nhờ vào vào diện tích quy hoạnh đĩa Mặt Trời bị che khuất mà hoàn toàn sở hữu thể cảm nhận được khung trời tối đi hay ko. Nếu hơn ba phần từ diện tích quy hoạnh đĩa Mặt Trời bị che khuất thì ánh sáng ban ngày sẽ mờ đi rõ ràng, tuy khung trời đã tối đi nhưng những vật vẫn in bóng xuống mặt đất. [ 61 ]

Nhật thực toàn phần[sửa|sửa mã nguồn]

Trong lúc nhật thực toàn phần, lúc phần sáng của đĩa Mặt Trời rất nhỏ, lúc này sẽ hình thành hiệu ứng vòng hạt Baily. Hiệu ứng này Open bởi ánh sáng Mặt Trời vẫn tới được Trái Đất do địa hình ko nhẵn của mặt phẳng Mặt Trăng. Hiện tượng này còn được biết tới là hiệu ứng nhẫn xoàn, những ánh sáng sau cuối của Mặt Trời trước lúc nhật thực toàn phần. [ 62 ]Trong lúc nhật thực toàn phần, Mặt Trời bị che khuất trọn vẹn bởi Mặt Trăng, hoàn toàn sở hữu thể nhìn trực tiếp hiện tượng kỳ lạ này bằng mắt thường một cách bảo đảm an toàn, nhưng ko hề liên tục quan sát lúc tiến trình nhật thực toàn phần kết thúc. [ 59 ] Lúc này hình ảnh Mặt Trời rất mờ trải qua bộ lọc ánh sáng. Và hoàn toàn sở hữu thể nhìn thấy vành nhật hoa bao quanh đĩa tối, cũng như sắc quyển, tai lửa Mặt Trời, hay thậm chí còn là vết loe Mặt Trời ( solar flare ). Cuối pha nhật thực toàn phần, hiệu ứng nhẫn xoàn lại Open về phía đối lập của đĩa Mặt Trăng. [ 62 ]
Thú chụp ảnh nhật thực hoàn toàn sở hữu thể thực thi bằng những máy chụp ảnh thường thì. Nhưng để hiện rõ đĩa Mặt Trời / Mặt Trăng thì cần những camera với thấu kính phóng đại tiêu cự to ( tối thiểu 200 mm cho camera 35 mm ), và để thu được hình ảnh của đĩa trong hầu hết những khung hình, cần một thấu kính tiêu cự to hơn ( trên 500 mm ). Lúc ngắm chỉnh hướng trải qua kính ngắm, cần phải thận trọng để ko bị hỏng võng mạc nếu chẳng may nhìn trực tiếp vào Mặt Trời qua ống ngắm. [ 63 ]
Bầu trời tối dần qua những pha của nhật thực hình khuyên .
Quan sát bằng kính chuyên sử dụng .Ảnh qua kính thiên văn chiếu lên tấm bìa trắng .Những quá trình nhật thực một phần .

Lịch sử quan sát[sửa|sửa mã nguồn]

Những nhà thiên văn nghiên cứu nhật thực của Tranh vẽcủa Antoine Caron năm 1571 . Stonehenge (sở hữu từ khoảng 2000 TCN) là một trong những dự án để tiên lượng hiện tượng thiên thực của người cổ đại.Những lần nhật thực trong lịch sử vẻ vang là một tài liệu tham chiếu quý giá cho những nhà sử học, được cho phép họ suy ra ngày tương ứng với một sự kiện lịch sử vẻ vang một cách đúng chuẩn. Như lần nhật thực 15 tháng 6 năm 763 TCN được người Assyria ghi lại trong văn tự là một dấu mốc quan yếu giúp những nhà lịch sử dân tộc xác lập rõ niên đại lịch sử vẻ vang cận Đông. [ 64 ] Cũng sở hữu những ghi chép về nhật thực sớm hơn trong lịch sử dân tộc. Vua Trọng Khang nhà Hạ, cách nay sắp 4.000 năm, đã từng xử trảm hai nhà chiêm tinh vì họ đã đoán sai về nhật thực. [ 65 ] Có nhẽ kể về nhật thực sớm nhất được ghi lại nhưng chưa được vật chứng, đó là của nhà khảo cổ Bruce Masse, ông cho rằng nhật thực xảy ra ngày 10 tháng 5 năm 2807 TCN cùng với sự kiện một thiên thạch rơi xuống Ấn Độ Dương gây ra những trận lụt / sóng thần kì bí trong thần thoại thượng cổ mà để cập tới hai sự kiện này xảy ra đồng thời với nhau. [ 66 ]Người cổ đại từng coi hiện tượng kỳ lạ thiên thực là điềm gở báo hiệu sắp sở hữu sự kiện xấu trong tương lai sắp. [ 67 ] Nhà lịch sử vẻ vang Hy Lạp cổ đại Herodotus viết rằng Thales của Miletus tiên lượng sẽ sở hữu hiện tượng kỳ lạ nhật thực xảy ra trong thời hạn cuộc đấu tranh giữa người Medes và Lydia. Điều này đã làm cả hai phía hạ vũ khí và thỏa ước độc lập do sự kiện nhật thực xảy ra. [ 68 ] Ngày đúng mực xảy ra nhật thực vẫn còn là yếu tố tranh cãi giữa nhiều nhà lịch sử vẻ vang cổ đại và tân tiến. Một trong những năng lực đó là nhật thực ngày 28 tháng 5 năm 585 TCN, có nhẽ rằng xảy ra sắp sông Halys ở Tiểu Á. [ 69 ] Một lần nhật thực mà Herodotus ghi lại được trước lúc vua Xerxes thoái lui đoàn quân của ông lúc chống lại sức Hy Lạp, [ 70 ] mà có nhẽ rằng vào những năm 480 TCN, mà John Russell Hind đo lường và thống kê rằng sở hữu nhật thực hình khuyên xảy ra tại Sardis ngày 17 tháng 2 năm 478 TCN. [ 71 ] Người Ba Tư cũng ghi chép lại nhật thực một phần vào ngày 2 tháng 10 năm 480 TCN. [ 72 ] Herodotus cũng ghi lại lần nhật thực ở Sparta trong thời hạn người Ba Tư xâm lược Hy Lạp lần hai. [ 73 ] Ngày xảy ra nhật thực mà ông ghi chép ( 1 tháng 8 năm 477 TCN ) lại ko tương thích đúng chuẩn với ngày xâm lược mà đa phần những nhà sử học tân tiến đồng ý. [ 74 ]Ghi chép về nhật thực của Trung Quốc cổ đại mở màn sở hữu từ 720 TCN. [ 75 ] Nhà thiên văn thế kỷ thứ IV TCN Thạch Thân ( 石申 ) đã miêu tả cách tiên lượng nhật thực bằng cách sử dụng vị trí tương đối của Mặt Trăng và Mặt Trời. [ 76 ] Tư tưởng về ánh sáng từ Mặt Trăng là do mặt phẳng của nó phản chiếu ánh sáng từ Mặt Trời sở hữu từ khoảng chừng thế kỷ thứ VI TCN, [ 77 ] mặc dầu nhà triết học Vương Sung ( 王充 ) đã phản đối lập luận này vào thế kỷ I. [ 76 ] Những nhà thiên văn Hy Lạp cổ đại, như Parmenides và Aristotle, cũng nêu ra tư tưởng cho rằng Mặt Trăng phát sáng là do phản xạ ánh sáng Mặt Trời. [ 77 ]Một trong những giả thuyết về đúng chuẩn ngày thứ sáu Tuần Thánh, ngày mà chúa Giê-su bị đóng thánh giá, chính là một ngày xảy ra nhật thực. Giả thuyết này chưa được xác nhận thoáng rộng, [ 78 ] [ 79 ] và thứ sáu Tuần Thánh được ghi lại với lễ Vượt Qua mà xảy ra vào lúc trăng tròn. Ở Tây bán cầu, sở hữu một vài tư liệu an toàn và đáng tin cậy ghi lại nhật thực trước năm 800, cho tới lúc sở hữu sự sinh ra của những đài quan sát Ả Rập và tu viện thời trung thế kỉ. [ 75 ] Quan sát tiên phong về nhật hoa được ghi lại ở Constantinople năm 968. [ 72 ] [ 75 ]Người cổ đại cũng đã kiến thiết xây dựng một số ít khu dự án làm nơi tế thần cũng như sử dụng để quan sát và tiên lượng hiện tượng kỳ lạ thiên thực. Stonehenge là một khu dự án gồm sở hữu những tảng đá to xếp thành những vòng tròn đồng tâm, mà nhiều nhà khảo cổ cho rằng một trong những hiệu quả của nó là sử dụng để tiên lượng nhật thực. [ 80 ]Quan sát nhật thực bằng kính thiên văn tiên phong có nhẽ rằng là vào năm 1706 tại Pháp. [ 75 ] Chín năm sau, nhà thiên văn người Anh Edmund Halley đã quan sát nhật thực ngày 3 tháng 5 năm 1715. [ 72 ] [ 75 ] Cho tới giữa thế kỷ XIX, những hiểu biết khoa học về Mặt Trời đã tiến triển thêm nhờ quan sát vành nhật hoa trong thời hạn nhật thực toàn phần. Vành nhật hoa được phát hiện tiên phong trong lần nhật thực xảy ra ngày 8 tháng 7 năm 1842, và bức ảnh tiên phong về nhật thực toàn phần chụp ngày 28 tháng 7 năm 1851. [ 72 ]

Những quan sát khác[sửa|sửa mã nguồn]

Tiến trình nhật thực ngày 1 tháng 8 năm 2008 tại Novosibirsk Nga. Thời kì địa phương là UTC + 7. Khoảng thời hạn chụp những bức ảnh cách nhau 3 phút .Nhật thực toàn phần là một thời cơ hiếm sở hữu để quan sát thấy vành nhật hoa ( lớp bên ngoài của khí quyển Mặt Trời ). Thông thường ko hề quan sát thấy nó do quang quẻ quyển sáng hơn nhiều vành nhật hoa. Tùy theo Mặt Trời vào ở thứ tự tiến độ hoạt động tiêu khiển của nó, chu kỳ luân hồi Mặt Trời, mà vành nhật hoa hoàn toàn sở hữu thể nhỏ và đối xứng hoặc to nhưng mờ. Những nhà khoa học đã ko biết tới điều này nếu ko quan sát trải qua nhật thực toàn phần và rất khó để tiên lượng đặc thù của vành nhật hoa. [ 81 ]Với một hiệu ứng tương quan tới thứ tự xảy ra nhật thực đó là những dải tối, tương tự như như những dải tối ở đáy hồ bơi. Chúng chỉ Open trước và sau nhật thực toàn phần, lúc hình ảnh lưỡi liềm Mặt Trời chiếu xuống khí quyển và coi như một nguồn sáng ko đồng đều theo mọi hướng. [ 82 ] [ 83 ]

Phát hiện heli sở hữu trên Mặt Trời[sửa|sửa mã nguồn]

Quang quẻ phổ heli với vạch vàng đặc trưng .

Trong lần quan sát nhật thực toàn phần xảy ra ngày 18 tháng 8 năm 1868 tại Guntur, Ấn Độ, nhà thiên văn học người Pháp Pierre Janssen lần trước hết thu được chứng cứ về vạch phổ của nguyên tử heli, vạch sáng màu vàng trong quang quẻ phổ từ sắc quyển của Mặt Trời.[84] Ban sơ ông cho rằng vạch này là của natri. Ngày 20 tháng 10 trong cùng năm, nhà thiên văn học người Anh Norman Lockyer cũng quan sát thấy vạch màu vàng trong quang quẻ phổ Mặt Trời[85] và ông ký hiệu nó là vạch D3 trong vạch phổ Fraunhofer, bởi vì nó nằm sắp vạch D1 và D2 của natri.[86] Ông kết luận rằng vạch này là của một yếu tố mới xuất hiện trên Mặt Trời và chưa tìm thấy ở Trái Đất. Lockyer cùng nhà hóa học người Anh Edward Frankland đặt tên cho yếu tố mới theo tiếng Hy Lạp cho Mặt Trời là ἥλιος (helios).[87]

Năm 1882, nhà vật lý Italia Luigi Palmieri lần tiên phong phát hiện ra heli sở hữu trên Trái Đất, trải qua vạch phổ D3, lúc ông thực thi nghiên cứu và phân tích dung nham từ núi lửa Vesuvius. [ 88 ]Ngày 26 tháng 3 năm 1895, nhà hóa học Scottland Sir William Ramsay cô tách được heli từ khoáng vật cleveite ( một loại khoáng uraninit chứa ít hơn 10 % yếu tố đất hiếm ) bằng axít. Mục đích của Ramsay là tìm kiếm agon nhưng sau lúc tách được nitơ và oxy từ khí thoát ra từ acid sulfuric, ông nhận thấy vạch màu vàng trong quang quẻ phổ tương thích với vạch D3 quan sát trong quang quẻ phổ Mặt Trời. [ 86 ] [ 89 ] [ 90 ] [ 91 ]

Quan sát năm 1919[sửa|sửa mã nguồn]

Ảnh nhật thực toàn phần năm 1919, bấm xem hình to sẽ thấy những đoạn vạch chỉ ra vị trí bị lệch của những ngôi sao 5 cánh do ánh sáng bị lệch lúc đi sắp trường mê hoặc của Mặt Trời .Tháng 11 năm 1915, Albert Einstein hoàn thành khu dự án thuyết tương đối rộng lúc ông tìm ra được phương trình trường mê hoặc. [ 92 ] [ 93 ] Trong bài báo của mình, ông đưa ra ba hệ quả tiên phong của thuyết tương đối rộng, gồm sở hữu sự tiến động của điểm cận nhật Sao Thủy – mà trị giá tìm được khớp với những quan sát trước đó của Urbain Le Verrier, di dời đỏ do mê hoặc, và ánh sáng bị lệch bởi trường mê hoặc. Einstein tính ra tác dụng ánh sáng bị lệch khoảng chừng 1,73 ” gấp đôi trị giá mà ông từng tiên lượng vào năm 1907. [ 94 ] [ 95 ]Quan sát ánh sáng đi lệch triển khai tiên phong bằng cách khảo sát sự biến hóa vị trí của những ngôi sao 5 cánh lúc chúng ở sắp Mặt Trời trên thiên cầu. Do ánh sáng Mặt Trời quá sáng sẽ làm mờ hình ảnh những sao, thế cho nên để hoàn toàn sở hữu thể quan sát được chúng phải tận dụng thời cơ những lần nhật thực toàn phần. Năm 1919, tuy mới kết thúc cuộc đấu tranh quốc tế thứ nhất, nhà thiên văn học người Anh Sir Arthur Eddington và thực tập đã tới hòn đảo Príncipe thưộc châu Phi [ 96 ] để chụp lại hình ảnh những ngôi sao 5 cánh – thời kì này những ngôi sao 5 cánh thuộc chòm sao Kim Ngưu – trong lúc nhật thực toàn phần diễn ra ngày 29 tháng 5. [ 96 ] Trong lúc đó một đoàn thám hiểm khác cũng tới Sobral, Ceará ở Brasil để thực thi quan sát và chụp ảnh. [ 97 ] Bằng cách so sánh vị trí biểu kiến của những ngôi sao 5 cánh, với lúc sở hữu và ko sở hữu Mặt Trời lúc chụp ảnh, Arthur Eddington thông tin quả thực ánh sáng bị lệch theo như tiên lượng của Einstein. [ 98 ] [ 99 ] Kết quả được xem là một trong những tin tức giật gân và Open trên hầu hết những tờ báo to hồi đó. Thực nghiệm đã làm Einstein và kim chỉ nan tương đối tổng quát của ông trở lên nổi tiếng. Lúc người trợ lý của ông hỏi rằng, nếu như hiệu quả quan sát nhật thực của Eddington và Dyson năm 1919 là sai so với tiên lượng triết lý thì ông sẽ nghĩ sao, Einstein đáp lại rằng : ” Lúc đó tôi cảm thấy tiếc cho Chúa. Lý thuyết là đúng đắn trọn vẹn. ” [ 100 ]Tuy nhiên độ đúng mực khởi đầu là khá thô. Một số người đã cho rằng độ lệch đo được là do sai số mạng lưới hệ thống [ 101 ] và do vậy tác dụng của Eddington là quá lỏng lẻo, mặc dầu những nghiên cứu và phân tích văn minh về bảng tài liệu của ông [ 102 ] cho thấy nghiên cứu và phân tích của Eddington là đúng mực. [ 103 ] [ 104 ] Việc kiểm chứng độ lệch ánh sáng đã được lặp lại nhiều lần trong những lần nhật thực toàn phần tiếp theo, như của đội những nhà thiên văn từ Đài quan sát Lick triển khai năm 1922 cho tác dụng khớp với tác dụng năm 1919, [ 104 ] hoặc những nhà thiên văn ở Đài quan sát Yerkes quan trắc năm 1953 [ 105 ] và một đội những nhà khoa học thuộc Đại học Texas quan sát nhật thực toàn phần năm 1973 đều cho hiệu quả như tiên lượng của thuyết tương đối tổng quát. [ 106 ]

Dị thường mê hoặc[sửa|sửa mã nguồn]

Với một lịch sử dân tộc dài trong quan sát hiệu ứng tác động tác động của mê hoặc tương quan tới nhật thực, đặc trưng quan yếu trong thời hạn xảy ra nhật thực toàn phần. Năm 1954 và vào năm 1959, Maurice Allais thông tin quan sát thấy sự di dời kỳ lạ và ko lý giải được trong suốt thứ tự nhật thực toàn phần. [ 107 ] Hiệu ứng này ngày này được gọi là hiệu ứng Allais. Tương tự, Erwin Saxl và Mildred Allen năm 1970 quan sát thấy sự biến hóa ko thường ngày trong hoạt động của con lắc xoắn, và người ta gọi là hiệu ứng Saxl. [ 108 ]Một quan sát công bố trong lần nhật thực 1997 của Wang và thực tập gợi ra năng lực về hiệu ứng lá chắn mê hoặc, [ 109 ] và dấy lên một cuộc tranh luận về yếu tố này. Sau đó vào năm 2002, Yang và Wang cho đăng tài liệu nghiên cứu và phân tích cho thấy yếu tố của họ vẫn chưa lý giải được. [ 110 ]

Thiên thực và sự đi ngang qua[sửa|sửa mã nguồn]

Về nguyên tắc, sự kiện Open đồng thời nhật thực và hiện tượng kỳ lạ một hành tinh đi ngang qua đĩa Mặt Trời là hoàn toàn sở hữu thể. Nhưng sự trùng hợp này là rất hiếm chính do chúng xảy ra trong thời hạn ngắn. Sự kiện nhật thực và Sao Thủy đi ngang qua đĩa Mặt Trời xảy ra đồng thời sẽ Open vào ngày 5 tháng 7 năm 6757, và nhật thực đi kèm với sự đi ngang qua của Sao Kim sẽ xảy ra vào ngày 5 tháng 4 năm 15232. [ 111 ]Thường gặp hơn, đó là sự kiện giao hội của một hành tinh ( đặc trưng quan yếu ko riêng gì Sao Thủy và Sao Kim ) tại thời kì nhật thực toàn phần, lúc đó hành tinh sẽ nhìn thấy ở sắp Mặt Trời trong thời hạn nhật thực toàn phần, và lúc kết thúc nhật thực nó sẽ bị lu mờ bởi ánh sáng chói lòa của Mặt Trời. Đã sở hữu thời người ta yêu cầu sở hữu hành tinh ở phía trong quỹ đạo Sao Thủy gọi là hành tinh Vulcan ; nhưng nếu nó sống sót thì những nhà thiên văn sẽ quan sát thấy nó trong những lần nhật thực toàn phần hoặc sự kiện nó đi qua đĩa Mặt Trời, và hiện tại hành tinh này là ko sống sót. [ 112 ]

Chụp từ vệ tinh nhân tạo[sửa|sửa mã nguồn]

Những vệ tinh nhân tạo cũng vượt qua đĩa Mặt Trời lúc nhìn từ Trái Đất nhưng ko đủ to để gây ra hiện tượng kỳ lạ che khuất. Ví dụ, tại độ cao của Trạm Vũ trụ Quốc tế một vật thể cần sở hữu đường kính tối thiểu 3,35 km mới hoàn toàn sở hữu thể che khuất trọn vẹn đĩa Mặt Trời. Những lần những vệ tinh nhân tạo đi ngang qua đĩa là khó quan sát, do tại chúng rất nhỏ và tác động tác động của ánh sáng Mặt Trời. Thông thường, những vệ tinh vượt qua đĩa Mặt Trời chỉ trong vài giây. [ 113 ]Cũng sở hữu những bức ảnh quan sát về thiên từ thực tàu khoảng trống hay vệ tinh nhân tạo quay trên quỹ đạo quanh Trái Đất. Phi hành đoàn Gemini 12 đã chụp ảnh nhật thực toàn phần từ khoảng trống năm 1966. [ 114 ] Pha nhật thực một phần trong lần nhật thực toàn phần ngày 11 tháng 8 năm 1999 cũng được những nhà du hành ngoài hành tinh trên trạm Mir chụp lại. [ 115 ]

Những lần nhật thực sắp đây và sắp tới[sửa|sửa mã nguồn]

Thiên thực chỉ xảy ra trong thời kì Mặt Trời ở sắp điểm nút lên hoặc điểm nút xuống của Mặt Trăng lúc nhìn từ Trái Đất. Mỗi lần thiên thực cách nhau bằng 1, 5 hay 6 tháng giao hội, và khoảng chừng thời hạn Mặt Trời vận động và di chuyển từ điểm nút này tới điểm nút kia là khoảng chừng 173,3 ngày. Chu kỳ này tương đối nhỏ hơn nửa năm Công lịch chính bới những điểm nút của Mặt Trăng cũng tiến động. Như lập luận ở trên, 223 tháng giao hội sắp bằng 239 tháng điểm cận địa và 242 tháng giao điểm thăng, hiện tượng kỳ lạ thiên thực sẽ sở hữu cùng đặc thù hình học sau 223 tháng giao hội ( khoảng chừng 6.585,3 ngày ). Hay những nhà thiên văn gọi đây là chu kỳ luân hồi Saros ( 18 năm 11,3 ngày ). Bởi vì 223 tháng giao hội ko vừa bằng 239 tháng điểm cận địa hay 242 tháng giao điểm thăng, chu kỳ luân hồi Saros ko lặp vĩnh viễn hay ko phải xảy ra tại cùng một nơi sau 1 chu kỳ luân hồi này. Mỗi chu kỳ luân hồi mở màn bằng nhật thực với bóng Mặt Trăng phủ lên vùng sắp cực bắc hoặc cực nam Trái Đất, và những lần nhật thực sau bóng của Mặt Trăng sẽ tiến dần về phía cực kia cho tới lúc bóng tối Mặt Trăng ko còn phủ lên Trái Đất và kết thúc 1 chu kỳ luân hồi Saros. [ 31 ] Chu kỳ Saros được đánh số ; và hiện tại là những chu kỳ luân hồi 117 tới 156 .

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]

(tiếng Anh)

Source: https://bloghong.com
Category: Là Gì