Vô thường – Wikipedia tiếng Việt

Bài này nói về một thuật ngữ trong Phật học. Xin xem thêm trang vô thường (định hướng)

Vô thường (zh. 無常; sa. anitya; pi. anicca) tức là “ko kiên cố”, “thay đổi”, “ko trường tồn”. Vô thường là một trong ba tính chất (Tam pháp ấn, sa. trilakṣaṇa, bao gồm Ấn Vô thường, Ấn Khổ và Ấn Vô ngã) của tất cả những sự vật. Vô thường là đặc tính chung của mọi sự sinh ra với điều kiện, tức là Thành, Trụ, Hoại, Ko (sinh, trụ, dị, diệt). Với thể nói, Vô thường là phép quán chiếu, hay nói một cách khác, vô thường là một đối tượng trong tu tập quán chiếu. Từ đó, Vô Thường là một phép thực tập Định trên Vô Thường. Rất sâu sắc và to rộng về nghĩa và về tính diệu dụng của định vô thường.

Giáo lý vô thường rất quan yếu cho toàn bộ hạ tầng triết lý và thực hiện trong Phật giáo. Nó mang tới một sự xác nhận như một sự phát hiện chân chính, đó là tất cả những hiện tượng – dù thuộc tâm lý, hay thuộc ngoại cảnh tự nhiên, ko với trác tuyệt – đều là vô thường. Mặc dù chân lý này hoàn toàn hiển nhiên, với thể chứng nghiệm được mọi nơi, mọi lúc, nhưng chúng ta vẫn bị màn vô minh (sa. avidyā) vây phủ, ko nhận thức được chân lý này một cách chân chính. Sự chuyển tiếp từ trạng thái ko hiểu biết tới trạng thái ý thức (và thừa nhận) tính chất vô thường của vạn vật, cùng với sự thừa nhận hai tính chất kia, lập nên con đường tu học, và con đường này được Phật vạch ra trong giáo lý của mình.

Cách bộc lộ của vô thường[sửa|sửa mã nguồn]

Với nhiều dạng trình diễn tính chân xác với trị giá chung của nguyên tắc vô thường. Bằng một cách minh họa, tác động tác động của thời hạn được so sánh với bánh xe của một chiếc xe đang chạy ( chỉ chạm đất ở một khoảnh khắc nhất định nào đó ), với một khe suối xoành xoạch tuôn chảy, với một bọt nước, một dương diệm, âm thanh của một chuông đồng. Trong lúc thiền quán, tất cả chúng ta hoàn toàn với thể xác nhận chân lý vô thường lúc tận mắt chứng kiến tư duy và cảm nhận ko lúc nào giống nhau, mà thay vào đó, luôn nằm trong một dòng chảy ( ví dụ như khoảnh khắc thật ngắn của một mối tư duy duy nhất ko lúc nào đứng yên, mà luôn chuyển tiếp tới một mối tư duy kế tục ) .

Nếu quan sát một cách phân tích thì vô thường được xem như một sự thực, là vạn vật tồn tại trên hạ tầng lệ thuộc vào loại khác nào đó, phát sinh từ loại khác nào đó và chuyển biến thành loại khác nào đó. Ko một vật nào tồn tại độc lập, ko vật nào thường còn. Chính ngay ở điểm này thì Niết-bàn được hiểu như thuyết tương phản trực tiếp của vô thường, với tức là Niết-bàn mang những tính chất thường, lạc, tịnh và tương tự – khác với trường hợp những pháp thế tục – đáng được thành đạt hơn. Ý nghĩa tối trọng của vô thường được làm sáng tỏ nếu chúng ta nhớ tới những lời cuối của Phật: “Hoại diệt là thực chất của chữ hành, hãy nỗ lực hết lòng.” (pi. vayadhammā saṃkhārā, appamādena sampādethāti).

Như một kết quả của tất cả những điểm nêu trên, Phật giáo dạy chúng ta phương pháp Quán vô thường (pi. aniccānupassanā) để chứng nghiệm nguyên lý vô thường này. Truyền thống Phật giáo cho rằng, nếu việc thực hiện quán vô thường này chỉ kéo dài như thời kì của một loại khảy tay thì nó hoàn toàn vô dụng, và qua đó cho thấy chúng ta ít quan tâm tới khái niệm vô thường như thế nào. Việc nhận thức nguyên lý vô thường ko phải để thoả mãn tri thức. Nó rất quan yếu và thực tiễn, vì với thể giải thoát con người ra khỏi sự bám chặt vào những đối tượng (thuộc tiềm thức cũng như ngoại cảnh). Nếu vạn vật vô thường thì chúng cũng ko thật với trị giá, và đây cũng là lý do vì sao chúng ko đáng được lưu ý. Đặc trưng là người ta nhấn mạnh tới tính vô thường của thân thể, cảm nhận và những tầng lớp tiềm thức (khổ, lạc và trung tính), vì chúng ko những là đối tượng của kinh nghiệm chúng ta thường với, mà cũng là những kênh mạch mà qua đó, những đối tượng trong thế gian được chúng ta nhận thức.

Quá trình quán chiếu vô thường bao gồm “sự chú ý” tới sự xuất hiện của một đối tượng đã được đề ra (để quán chiếu), và sự “xác định” tính “tùy thuộc” cũng như “nguyên nhân” của nó; sau đó ta “chú ý” tới sự tiêu giảm cũng như diệt vong, và nhận thức được tính chất “tạm thời” của nó. Nơi đây, một đối tượng được đề ra trước đây ko đơn thuần được “thấy” là vô thường, mà còn được “diễn sinh” từ một hạ tầng sự thực, là nó tồn tại trên hạ tầng tùy thuộc vào một đối tượng khác và chính đối tượng khác này cũng vô thường. Ví dụ như “cảm nhận” là vô thường vì tùy thuộc vào “thân” cũng là vô thường, và v.v… Quán vô thường là một quá trình mà qua đó, hành giả đi từ loại biệt thể tới loại tổng thể, và trái lại, từ tổng tới biệt thể, cho tới lúc đạt được nhận thức sâu sắc, tức là trí huệ (sa. prajñā), là “tất cả đều vô thường” (sa. sarvam anityam). Trong thiền định vô thường phải được tu tập tới mức cao nhất gọi là thể nhập. Thể nhập là trạng thái người hành thiền luôn biết rõ như thật toàn cầu bên ngoài và tự thân là vô thường để ko còn bám víu vào những gì đang hiện hữu kể cả tưởng (tưởng là những suy nghĩ ở trong đầu). Nông hay sâu trong phép quán với thể ví dụ như sau: chúng ta biết Chùa Một Cột nằm ở đâu, đẹp xấu làm sao, tại vị trí nào của Hà Nội. Một người ko biết, nếu ta với chỉ cho rằng, nó ở chố này, chỗ này, như thế này, hôm sau với người nào hỏi người đấy đã quên mất, hoặc nói lại một cách ko rành mạch, và ko thể chỉ vì người đấy đâu với biết rõ. Còn một người đã biết rõ thì dù người nào với nói khác đi, hay đẹp hoành tráng tới mấy, thì người đấy với tin ko? Ko thể tin phải ko, vì người đấy đã quá thạo, quá rõ, quá kiên cố về nó. Tương tự là sự tu tập đã được thể nhập, sẽ nhìn thấy giải thoát là gì. Điều này ko gì với thể thay đổi được!

Khác biệt giữa Phật giáo và Ấn Độ giáo[sửa|sửa mã nguồn]

Phật giáo và Ấn Độ giáo san sẻ triết lí Vô thường, tức là “ko với gì tồn tại mãi mãi, mọi thứ đều ở trong trạng thái thay đổi liên tục”; tuy nhiên, họ ko đồng ý với giáo lý về Vô ngã, đó là liệu vong hồn với tồn tại hay ko.[1] Theo Frank Hoffman và Deegalle Mahinda, ngay cả trong những chi tiết về lý thuyết vô thường của họ, cũng khác nhau.[2] Phật giáo khẳng định sự thay đổi liên quan tới Vô thường và những chấp trước liên quan tạo ra nỗi buồn hoặc khổ đế (Dukkha) và do đó cần phải bị loại bỏ để phóng thích (nibbana: niết bàn), trong lúc Hindu giáo khẳng định rằng ko phải tất cả sự thay đổi và chấp trước dẫn tới Dukkha và một số thay đổi – ý thức hoặc thể chất hoặc tự-tri kiến dẫn tới hạnh phúc và do đó cần phải được tìm kiếm để phóng thích (moksha).[2] Nicca (vĩnh cửu) trong Phật giáo là anatta (ko phải vong hồn), Nitya trong Ấn Độ giáo là atman (vong hồn).[3]

Trị giá của tri kiến vô thường[sửa|sửa mã nguồn]

Tri kiến vô thường chính là sự đập tan toàn bộ những tà kiến vì mỗi cấu trúc của một mạng lưới hệ thống siêu tự nhiên thế tất phải lập hạ tầng trên một khái niệm, một kiến giải ” vĩnh cửu ” nào đó, hoặc một tác nhân ” vĩnh cửu ” nào đó chính bên trong nó. Thế nên, việc thừa nhận nguyên tắc vô thường chống lại xu thế tạo lập những cấu trúc gán vào hiện thật .

  • Fo Guang Ta-tz’u-tien 佛光大辭典. Fo Guang Ta-tz’u-tien pien-hsiu wei-yuan-hui 佛光大辭典編修委員會. Taipei: Fo-kuang ch’u-pan-she, 1988. (Phật Quang quẻ Đại Tự điển. Phật Quang quẻ Đại Tự điển biên tu uỷ viên hội. Đài Bắc: Phật Quang quẻ xuất bản xã, 1988.)
  • Das Lexikon der Östlichen Weisheitslehren, Bern 1986.

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]

Source: https://bloghong.com
Category: Là Gì