Hình tượng văn học là gì? – bloghong.com
Hình tượng văn học nghệ thuật là gì?
1. Khái niệm.
Hình tượng “là phương thức chiếm lĩnh, thể hiện và tái tạo đời sống theo quy luật của nghệ thuật”. (theo Tự vị Văn học ).
Khác với khoa học, nghệ sĩ ko diễn đạt trực tiếp ý nghĩ và tình cảm bằng khái niệm trừu tượng, bằng định lý hay công thức mà bằng hình tượng, tức làm sống lại một cách cụ thể và gợi cảm những sự việc, hiện tượng của đời sống, làm cho ta suy nghĩ về tính cách, số phận, tình đời, tình người.
Hình tượng văn học nghệ thuật là phương thức giao tiếp đặc thù giữa nhà văn và độc giả. Hình tượng là thế giới sống do nhà văn tạo ra bằng sức gợi ngôn từ.
Gọi là hình tượng vì một mặt, nó cũng sống động y và quyến rũ như thật, nhưng mặc khác nó chỉ tồn tại trong trí tưởng tượng con người, nó ko phải là sự thực trăm phần trăm. Nhưng, thật sai trái nếu chỉ quan niệm hình tượng nghệ thuật chỉ là phản quang quẻ thuần tuý của đời sống. Hình tượng, một mặt nó vừa mang tính khách quan, mặt khác vừa mang tính chủ quan của nghệ sĩ. Hình tượng ko chỉ là thế giới đời sống, mà còn là “thế giới biết nói”. Thông qua những yếu tố, nhân vật trong tác phẩm, nhà văn muốn hội thoại với độc giả về quan niệm nhân sinh nào đó. Hình tượng là kết tinh của những ấn tượng sâu sắc về cuộc thế làm nhà văn day dứt. Anh viết ra để nói to, để san sớt với mọi người. Hình tượng, như thế nó gắn ngay tắp lự với ý kiến, lí tưởng và khát vọng của nhà văn. Cuộc sống và con người được miêu tả trong văn học, vừa giống loại đã mang và hiện mang, vừa là loại mang thể và cần mang.
2. Đặc điểm cơ bản của hình tượng văn học nghệ thuật.
– Gắn ngay tắp lự với thực tiễn đời sống.
– Sở hữu sự thống nhất giữa hai mặt: khách quan và chủ quan, lí trí và tình cảm.
– Vừa nói chung, vừa cụ thể.
3. Tính “phi vật thể” của hình tượng văn học.
Âm nhạc tiêu dùng âm thanh, hội họa tiêu dùng đường nét, điêu khắc tiêu dùng mảng khối để xây dựng hình tượng. Những chất liệu đó đều mang tính “vật chất”, tức mang thể nhìn, nghe, cảm nhận được bằng giác quan, nó khác với ngôn từ của văn học. Ngôn từ tồn tại trong trí óc, ko thể sờ, thấy, hay cảm nhận bằng những cách thong thường, mà buộc độc giả phải xâm nhập, cảm nhận và tưởng tượng như mình đang sống chung với hình tượng. Độc giả buộc phải nhập cuộc, đau nỗi đau của người trong cuộc thì mới mang thể cảm nhận rõ những gì mà nhà văn viết ra.
Nhờ tiêu dùng chất liệu ngôn từ mà bức tranh đời sống ko bị hạn chế về ko gian, thời kì. Những gì tinh vi, mỏng manh, mơ hồ, ngay cả tâm trạng sâu thẳm của con người, đều mang thể mô tả trực quan, sinh động bằng từ ngữ. Văn học mang thể “họa” lại tâm trạng của người thanh niên lúc tiếp nhận ánh sáng của Đảng (bài thơ Từ đó của Tố Hữu ), hay mô tả phong thái ung dung, đường hoàng, tự tín của người đội viên Cách mệnh lúc trèo đèo lội suối: “Nhớ chân người bước lên đèo” nhưng hội họa lại bất lực trước điều đó. Thông qua trí tưởng tượng, độc giả mang thể tái tạo lại hình tượng cuộc sống, con người. “Hình tượng nhân vật được sinh ra từ tâm trí của nhà văn nhưng chỉ thực sự sống bằng tâm trí của người đọc” là vì thế.
4. Xây dựng hình tượng nghệ thuật văn học.
Anhxtanh từng nói: “Chân lý khoa học đạt được bằng cách phóng thích nó khỏi loại tôi của nhà khoa học”. Còn hình tượng trong nghệ thuật biểu hiện rõ nét những xúc cảm của nghệ sĩ.
Nghệ sĩ bao giờ cũng tái tạo đời sống dưới ánh sáng của những tiện dụng và lý tưởng của một giai cấp, của một thời đại nhất định. Lúc xây dựng hình tượng, họ biểu hiện trong đó một thái độ, một xúc cảm riêng, tức là họ hiện thân vào hình tượng.
Hình tượng văn học nghệ thuật là phương tiện đặc thù của nghệ thuật ngôn từ để phản ánh hiện thực khách quan. Nó phản ánh tính nói chung, tính quy luật của hiện thực qua hình thức cá thể, độc đáo, là sản phẩm sáng tạo của người nghệ sĩ, là đứa con ý thức của người nghệ sĩ trong quá trình nhận thức và tái tạo cuộc sống. Người nghệ sĩ mang quyền hư cấu, tưởng tượng nhưng ko được bịa đặt một cách tùy tiện, chủ quan. Nghệ sĩ phải là thư ký trung thành của thời đại mình. Nếu nghệ sĩ ko đếm xỉa tới chân lý đời sống thì tác phẩm sẽ rơi vào tình trạng tô hồng hoặc bôi đen, tức là xuyên tạc hiện thực khách quan.
Dấu ấn chủ quan của người nghệ sĩ xuyên thấm từ cách tiếp cận hiện thực, cách phát hiện vấn đề và phương thức chuyển tải tư tưởng, tình cảm qua hình tượng. Hình tượng văn học nghệ thuật là vũ khí của người nghệ sĩ trong cuộc đấu tranh cho lý tưởng. Người cầm bút phải tiêu dùng hình tượng để bảo vệ loại đẹp, lên án loại xấu, tác động tới xúc cảm người đọc, giáo dục người đọc về mặt thẩm mỹ.
Sở dĩ, hình tượng nghệ thuật mang sức thuyết phục cao vì trong loại cụ thể trực tiếp đã chứa đựng tính quy luật của đời sống. Trong quá trình sáng tạo, nghệ sĩ khám phá thế giới một cách riêng biệt, họ mang thể nắm bắt được thực chất trong muôn vàn sự vật, hiện tượng đồng loại để rồi từ đó làm vượt trội những nét thực chất đó qua một hình tượng cụ thể, độc đáo.